Ağrılar danışa bilsəydi – Bədənin psixoloji dili

Bədən sükutla danışır, biz isə qışqıran problemləri eşitmirik

I. GİRİŞ: BƏDƏNİN SUSQUNLUĞUNDA GİZLİ HƏQİQƏT

"Ağrıyı harada hiss edirsən?" – həkim soruşur.
"Burada," – deyirik. Əlimizi sinəmizə, başımıza, belimizə aparırıq.
Amma bəzən ağrı, orqanlardan yox, qəlbdən gəlir.
Psixologiya göstərir ki, bədən bəzən dil tapmayan hisslərin səsi olur.

Bu məqalədə:

• Psixosomatik yanaşma nədir?

• Hansı psixoloji hallar hansı bədən ağrılarına səbəb olur?

• Və nəhayət: bədən bizə nə demək istəyir?

II. PSİXOSOMATİK YANAŞMA NƏDİR?

“Psixo” – zehin, “somatik” – bədən deməkdir.
Psixosomatika bədənin və ruhun birliyini izah edən sahədir.

 Əsas fikir: Zehni vəziyyət bədənə təsir edir.

Yəni:

• Stress → mədə ağrısı

• Qorxu → tərləmə, ürək döyüntüsü

• Qəzəb → qan təzyiqi artımı

III. BƏDƏNİN DANIŞMA FORMALARI

Bədən danışır, amma dili söz deyil, simptomdur:

IV. STRESS – MÜASİR DÖVRÜN “SƏSSİZ ÖLDÜRƏNİ”

Bədən daim “döyüş və ya qaç” vəziyyətinə keçir.
Əgər bu reaksiya uzun müddət davam edərsə:

• İmmunitet zəifləyir

• Həzm sistemi pozulur

• Dəri problemləri yaranır

• Hormonal balans pozulur

 Beyin təhlükə olduğunu düşünür, bədən müharibəyə girir – amma düşmən görünmür.

V. AĞRILARIN EMOSİONAL MƏNŞƏYİ

1. Baş ağrısı

• Yüksək məsuliyyət hissi

• Həddindən artıq düşünmə

• Daxili gərginlik

2. Boyun ağrısı

• Bağışlaya bilməmək

• Başqa istiqamətə baxmaqdan imtina

• Düşüncə sərtliyi

3. Sinə sıxılması

• Emosiyaların bastırılması

• Sevgi və qəbula ehtiyac

• Qorxu ilə nəfəs almaq

4. Bel ağrısı

• Dəstək və güvən itkisi

• Həyat yükünü tək daşımaq

• Maliyyə və sosial təzyiqlər

5. Mədə-bağırsaq problemləri

• Emosiyaları "həzm edə bilməmək"

• Qəzəbi içə atmaq

• Özünü ifadə etməyə icazə verməmək

VI. EMOSİYALARIN BƏDƏNDƏ DONDURULMASI

Deyilir ki:

“Sənin dilə gətirmədiyin hisslərin, bədənin dili ilə səslənəcək.”

Psixoloji olaraq bastırılmış emosiyalar:

• Travmaya çevrilir

• Bədən yaddaşında yer alır

• Əlamətlər şəklində təkrarən çıxır

Məsələn:

• Uşaq vaxtı qorxudan dondurulan ağlama → Yetkinlikdə gözyaşlarını tutmaq → boğaz düyünü, baş ağrısı

VII. TRAVMA VƏ BƏDƏN

Bessel van der Kolk adlı nevroloqun məşhur kitabı:

“Bədən hər şeyi xatırlayır”

Travmalar:

• Beyində sensor iz buraxır

• Hər dəfə oxşar vəziyyətdə bədən reaksiya verir

 Zaman keçir, amma bədən keçmişdə ilişib qalır.

VIII. BƏDƏNLƏ DANIŞMAĞI ÖYRƏNMƏK

Bədənimizə bu sualları verək:

• “Bu ağrı nə zaman başlayıb?”

• “Həyatımda nə dəyişmişdi?”

• “Bu hissi əvvəllər də yaşamışammı?”

 Məqsəd: Ağrının səbəbini susdurmaq deyil, eşitməkdir.

IX. RUHİ TƏMİR – NECƏ OLUR?

1. Qəbul

   • Ağrını düşmən yox, mesaj kimi qəbul etmək

2. Dinləmə

   • Bədənə vaxt ayırmaq: meditasiyalar, tənəffüs məşqləri

3. İfadə

   • Bastırılmış hissləri sözə çevirmək: yazı, rəsm, danışmaq

4. Bağışlama

   • Özünə və başqasına qəzəbi buraxmaq

X. PSİXOSOMATİK XƏSTƏLİKLƏRƏ DAİR REAL NÜMUNƏLƏR

Leyla, 35 yaş

Uzun illər boyun ağrısı → Şikayət: "Mən hər şeyi görmək istəmirəm"
Psixoterapiyada: uşaq vaxtı zorakılıq görmüş, başını çevirməkdən qorxurmuş

Elçin, 42 yaş

Sinə ağrıları → Kardioloji sağlamdır → Şikayət: "Nəfəs ala bilmirəm"
Səbəb: iş yerində və evdə emosiyalarını ifadə edə bilməmək

Aysel, 28 yaş

Qarın ağrısı, köp → Həzm yoxlanıb → Heç bir fiziki səbəb yox
Aydın olur: hər dəfə tənqid eşidəndə “qarnına ağrı girir”

XI. BƏDƏN DİLİNİ ANLAMA METODLARI

1. Somatik məşqlər

• Bədənə fokuslanaraq emosiyaları ayırd etmək

• Yoga, pilates, bioenerji işləri

2. Mindfulness

• Ağrının içində nə hiss etdiyini müşahidə etmək

3. Daxili uşaqla dialoq

• “Bu hiss hardan gəlir? Mənim içimdə hansı qorxu danışır?”

4. Psixoterapiya

• Xüsusilə somatik təcrübə əsaslı terapiya

• EMDR və TRE (Tension Release Exercise)

XII. MÜSƏLMAN TƏFƏKKÜRÜNDƏ BƏDƏN VƏ RUH

Qurani-Kərim:

“Bədənləriniz sizə əmanətdir.”

İslamda:

• Bədən ibadət vasitəsidir

• Hisslər və düşüncələr sadəcə zehni deyil, bədənə də aiddir

• Hətta oruc, namaz və dəstəmaz da bədəni tərbiyələndirir

 Dinlər bədənin təmizliyi ilə ruhun paklanmasını birləşdirir.

XIII. BƏDƏN SƏNƏ NEYLƏMƏK İSTƏYİR?

Bəzən sadəcə:

• Dincəlmək istəyir

• Sevilmək istəyir

• Dinlənmək istəyir

• Qəzəbi ifadə etmək istəyir

• Bağışlamaq istəyir

• “Mən varam” demək istəyir

 Ağrı cəza yox, çatdırılmamış mesajdır.

XIV. NƏTİCƏ: BƏDƏN SUSURSA, RUH QIŞQIRIR

Bədənin hər ağrısı:
– ya bir xatirənin izi,
– ya bir sözün yarımçıq qalmış tınısı,
– ya da bir qorxunun susdurulmuş hayqırtısıdır.

İnsanın tam sağalması – bədəni dinləməyi və hissləri tanımağı öyrənməsi ilə başlayır.

 OXUCUYA SUAL:

• Son zamanlar ən çox haranız ağrıyır?

• Bəlkə bədəniniz sizə bir şey demək istəyir?

• Bu gün özünüzə hansı hissi ifadə etməyə icazə verəcəksiniz?