Xəstəlik yox, tək qalmaq qorxusu öldürür

S – Sosial baxış: Tənha bədən, yorğun ruh

İnsan fiziki bədənlə mövcuddur, amma sosial əlaqələrlə yaşayır. İnsan növü əlaqə üçün proqramlaşdırılıb. Doğulduğu andan ölənə qədər o, başqalarının baxışında özünü tanıyır. Ancaq həyatın gedişatı, zərbələr, uğursuz münasibətlər və ya tənhalıqla üzləşdikdə bu əlaqə qırılır – və bədən yox, tənhalıq başlayır əzməyə.

Bugünkü cəmiyyətdə, texnologiyanın sürətlə inkişaf etməsinə baxmayaraq, əlaqə keyfiyyəti azalır. Onlarla sosial media dostu olan insanlar gecələr öz otaqlarında ağlayır, bayram günlərini tək keçirən yaşlılar ürək böhranı keçirir, sevgisiz böyüyən uşaqlar immun sistemində pozğunluq yaşayır.

Tənha qalan bir insan deyir:

• “Həmişə başqaları üçün var olmuşam, amma indi heç kim mənim üçün yoxdur.”

• “Qonşular var, amma salam verən yoxdur.”

• “Facebook doludur, amma qapımı döyən yoxdur.”

İnsan bədənsiz yaşaya bilməz, amma ünsiyyətsiz də sağ qala bilməz. Sosial tənhalıq xəstəlik deyil – xəstəliklərin qapısını açan açardır.

 A – Akademik baxış: Tənhalığın fizioloji təsiri

Son illər aparılan elmi araşdırmalar göstərir ki, tənhalıq təkcə emosional yox, həm də bioloji bir problemdir. Beyin, ürək, immun sistem və hətta gen ifadəsi belə tənhalıqdan təsirlənir.

1. Kortizol səviyyəsi artır

Tənhalıq uzunmüddətli stres vəziyyəti yaradır. Kortizol hormonu yüksəlir və bu da yuxusuzluq, piylənmə, şəkərli diabet, hipertoniya kimi xəstəliklərə səbəb ola bilər.

2. İltihabi göstəricilər artır

Tənhalıq zamanı bədəndə iltihab göstəriciləri (CRP, IL-6) yüksəlir. Bu isə ürək-damar xəstəlikləri və xərçəng riskini artırır.

3. İmmun sistem zəifləyir

Sosial əlaqəsi olmayan insanlar infeksiyalara daha tez yoluxur və sağalma prosesi ləngiyir. Beyindəki stress siqnalları immun hüceyrələrin fəaliyyətini zəiflədir.

4. Zehni fəaliyyət zəifləyir

Tənhalıq Alzheimer və demensiya riskini artırır. Sosial əlaqənin olmaması beyində yeni sinapsların yaranmasına mane olur.

5. Yuxu pozulur

Tənha insanlar daha gec yatır, daha çox oyanır və yuxunun keyfiyyəti düşür. Bu da regenerasiya proseslərini zəiflədir.

Tənhalıq yalnız “hiss” deyil – ölüm riskini 30% artıran faktor olaraq WHO və Harvard Universiteti tərəfindən tanınır. Təsadüfi deyil ki, bəzi ölkələr artıq “tənhalıq naziri” vəzifəsi yaradır.

  İctimai baxış: Görünməz epidemiya – tənhalıq

Dünya Səhiyyə Təşkilatı və BMT tənhalığı 21-ci əsrin səssiz epidemiyası adlandırır. Bəs bu vəziyyət niyə bu qədər yayılıb? Texnoloji təcrid

İnsanlar “əlaqə içində” görünsələr də, əlaqənin dərinliyi yoxa çıxır. Bir mesajla günlər bitir, amma bir baxış, bir qucaq, bir toxunuş yoxdur.

 Sosial strukturların dağılması

Əvvəllər geniş ailələr, qonşuluq münasibətləri, kənd icmaları var idi. İndi isə “mənim evim – mənim qalalığım” prinsipi ilə əlaqəsiz kütlələr yaranır.

 Fərdiyyətçiliyin artması

Motivasiya sistemləri insanlara deyir: “Sən tək başına güclüsən”, “Heç kimə ehtiyacın yoxdur.” Amma psixologiya deyir: “Sənə həmişə kimsə lazımdır.”

 Tənhalığın utanılması

İnsanlar təkliyindən danışmağa utanır. Bu hal depressiyaya yol açır, amma cəmiyyət “tənhalıq zəiflikdir” mesajını yaymaqda davam edir.

Bütün bunlar onu göstərir ki, tənha olmaq insanın təbii vəziyyəti deyil – cəmiyyətin səssiz yarasıdır.

 Tədqiqat baxışı: Tənhalıq və ölüm riskləri

Elmi araşdırmalar tənhalığın fiziki və psixoloji ölüm risklərini ciddi şəkildə artırdığını göstərir.

1. Harvard Tədqiqatı (2018)

Tənhalığın ürək-damar xəstəlikləri riskini sosial siqaret çəkmə ilə eyni səviyyədə artırdığı sübut edilib.

2. UCLA Beyin Tədqiqatları

Tənha insanların beyindəki mükafat sisteminin zəiflədiyi, bu səbəbdən maraqlarını və yaşama həvəsini itirdiyi aşkar edilib.

3. Yaponiyada aparılan təcrübə

Yaşlı insanların 10 il ərzində izlənməsi nəticəsində tənha olanlarda ölümlə nəticələnən xəstəliklərin daha çox yayıldığı sübut olunub.

4. Genetik təsirlər

Tənhalıq gen ifadəsində dəyişiklik yaradır – stressə davamlılığı zəiflədir və bədən müdafiə mexanizmini zəiflədir.

5. Britaniya Tənhalıq Nazirliyinin Hesabatı (2020)

İngiltərədə 9 milyon insan özünü xroniki tənha hiss etdiyini bildirib. Onların arasında intihar düşüncələri və psixosomatik xəstəliklər daha yüksək olub.

Nəticə: Tənha qalmaq bədənə xəstəlikdən daha çox zərər verir

Bəzən insanlar xəstəliklə mübarizə aparar, sağalar, amma tənhalıqdan sağala bilməz. Çünki tənhalıq müalicə olunmadıqda kök atar – və bu kök bədəndə xəstəlik kimi inkişaf edər.

Bəlkə də müalicənin ən təməl forması:

• bir kəlmə,

• bir baxış,

• bir dinləyici,

• bir səmimi “Necəsən?” sualıdır.

İnsan bəzən dərman deyil, diqqət və qayğı ilə sağalır. Bəzən isə xəstəlik yox, tənhalıq öldürür.