Yanan Sadəcə Ağacmıdı?
Meşə yanğınları dünyanın hər yerində ildən-ilə daha geniş yayılır. Lakin alovun içində külə dönən təkcə ağaclar deyil – insan duyğuları da yavaş-yavaş yanır. Çünki bu fəlakətlər çox zaman sadəcə təbiət hadisəsi deyil, biganəliyin, istismarın, məsuliyyətsizliyin nəticəsidir.
II. Yanan Yaşıl Dünya: Rəqəmlər və Faktlar
2023-cü ilin hesabatlarına görə, dünyada 60 milyondan çox hektar meşə yanıb. Avstraliyada, Kaliforniyada, Amazonda və Sibir meşələrində baş verən yanğınlar təkcə yerli deyil, qlobal ekoloji tarazlığı pozur. Meşə yanğınlarının təxminən 90%-i insan fəaliyyəti ilə birbaşa əlaqəlidir: səhlənkar düşərgə atəşləri, yandırılan zibil, bilincli şəkildə yandırılan ərazilər.
Bu fəlakətlərin nəticəsi sadəcə təbiətin məhvi deyil – o, eyni zamanda sosial, iqtisadi və mədəni böhranlara səbəb olur. Meşələr planetin ağciyərləridir və onların yanmasıyla biz gələcəyimizi də tütəyə verir, külə çeviririk.
III. Ekosistemin Dağılması: Təbiət Susmur
-
Meşələr yalnız ağaclar deyil, minlərlə canlının evidir.
-
Yanğınlar nəticəsində biomüxtəliflik azalır – heyvanlar ya ölür, ya da məcburi köç edir.
-
Torpağın üst qatları yandıqda su tutma qabiliyyəti azalır, eroziya və torpaq sürüşmələri artır.
-
Atmosferə karbon qazı buraxıldığı üçün iqlim dəyişikliyi sürətlənir.
Yanğın bir ərazini məhv etmir – o, onunla bağlı olan hər şeyi zəncirvari şəkildə dağıdır: su sistemlərini, kənd təsərrüfatını, hətta insan ruhunu belə.
IV. Yanğından Sonra Qalanlar: Həyatın Külə Dönmüş Tərəfi
-
Yerli icmalar evlərini, təsərrüfatlarını və xatirələrini itirir.
-
Əhalinin əksəriyyəti ya köç edir, ya da müflisləşir.
-
Meşə təsərrüfatında çalışanlar işsiz qalır, turizm sektoru çökür.
-
Uşaqlar təhsildən, ailələr isə sosial təhlükəsizlikdən uzaq düşür.
Bu fəlakətlərin fonunda formalaşan yeni reallıqda insanlar psixoloji zərbə alır – travma, qorxu və gələcək itkiləri ilə yaşamalı olurlar.
V. Azərbaycanın Təcrübəsi: Qorumaq Yoxsa Sezməmək?
Son illərdə Quba, Zaqatala, Lerik və Tovuz bölgələrində böyük meşə yanğınları qeydə alınıb. Əksəriyyəti təbii səbəblərdən deyil, insan səhlənkarlığından qaynaqlanır.
-
Dağlıq ərazilərdə meşə yanğınlarına qarşı texniki avadanlıqlar çatışmır.
-
Bəzi yerlərdə yerli əhali tərəfindən meşə əraziləri qəsdən yandırılır – kənd təsərrüfatı və ya yeni tikinti məqsədilə.
-
Maarifləndirmə tədbirləri çox zəifdir və cərimələr effektiv nəticə vermir.
Azərbaycanda meşələr həm iqlim tənzimləyici funksiyanı yerinə yetirir, həm də su mənbələrini qoruyur. Onların itkisi ölkənin ümumi ekoloji təhlükəsizliyi üçün ciddi riskdir.
VI. Çarə Var: Yanğını Dayandırmaq Mümkündür
-
Meşə xidmətlərinin texniki təchizatını artırmaq
-
Könüllü müşahidə və yanğın bildiriş sistemləri yaratmaq
-
Maarifləndirməni gücləndirmək – məktəblərdə, kəndlərdə, sosial mediada
-
Qanunları sərtləşdirmək və tətbiqini gücləndirmək
-
Yeni texnologiyaların istifadəsi: termal dronlar, sensor şəbəkələri
Eyni zamanda hər kəs fərdi məsuliyyət daşıyır. Bir siqaret izmariti, bir atəş ocağı bütöv bir meşəni, bir gələcəyi məhv edə bilər.
VII. Epiloq: Alovun İçində İtən Hekayələr
Meşə yanarkən sadəcə ağac yanmır. O ağacın altında gizlənən dələ, budağında cücərən quş yuvası, altında böyüyən gənc fidan – hamısı kül olur. Amma ən qorxuncu, bu səssiz fəlakətə insanın adi baxışı, susqun yanaşmasıdır.
Yanan meşə gələcəyin xəbərdarlığıdır. Əgər indi söndürmürüksə, sabah nə sərin hava qalacaq, nə də nəfəs almağa ağac.
Sonda Oxucuya Sual:
Son dəfə meşəyə baxanda nə gördün – yaşıllıq, yoxsa unutduğumuz məsuliyyət? Yanan ağacın içində öz həyatını görürsənsə, səsini qaldırmaq vaxtıdır.
Rəyini yaz – Shefeq.com təbiətin səssiz çağırışını eşidir.
