KÖRPƏ QİDALARINDA GİZLƏNƏN TƏHLÜKƏ: ŞƏKƏR, DUZ VƏ ALLERGENLƏR

Giriş: Balaca bədənlər, böyük risklər

Körpələr dünyaya saf və həssas orqanizmlə gəlirlər. Onların inkişafı üçün hər detal – hava, su, qida – son dərəcə önəmlidir. Bu incə tarazlıq içində ən böyük məsuliyyət valideynlərə və cəmiyyətə düşür. Təəssüf ki, sənaye üsulu ilə hazırlanmış hazır körpə qidaları və hətta “təhlükəsiz” etiketli məhsullar belə, içində gizli şəkər, duz və allergenlərlə dolu ola bilər.

Bu məqalədə, valideynlər və pediatrlar üçün körpə qidalarında gizlənmiş real təhlükələri geniş şəkildə araşdıracağıq.

1. Körpə orqanizmi: Böyüklərin miniatür versiyası deyil

Körpələrin bədənləri böyüklərlə eyni deyil. Onların:

• Həzm sistemi tam inkişaf etməyib

• Qaraciyəri və böyrəkləri zərərli maddələri süzməkdə çətinlik çəkir

• İmmunitet sistemi zəifdir və asanlıqla zədələnə bilər

Bu səbəbdən az miqdarda duz, şəkər və ya allergen belə, körpənin sağlamlığına ciddi təsir edə bilər.

2. Körpə qidalarında şəkərin gizli formaları

“Şəkərsiz” yazılır, amma şəkərlidir

Valideynlərin əksəriyyəti "şəkərsiz" yazısına güvənərək hazır püreləri və sıyıqları alır. Lakin:

• Meyvə püreləri ad altında olan məhsulların tərkibində fruktoza, maltoza, qlükoza siropu ola bilər.

• Taxıllı körpə sıyıqlarının içində qida əlavəsi kimi şəkər gizlədilir.

• “Şəkərsiz” yazılmış bəzi məhsullarda şirinləşdirici maddələr (məsələn, maltodekstrin) olur ki, bu da körpələr üçün təhlükəlidir.

Şəkərin zərərləri:

• Ertələnmiş diş çıxması və kariyes

• Qaraciyər yağlanması

• İnsulin müqavimətinin yaranması

• Asılılıq və şirin dadlı qidalara bağlılıq

• Gecə yuxusuzluğu və hiperaktivlik

3. Duz: Körpələrin səssiz düşməni

Körpələrin orqanizmi duzu süzmək gücündə deyil. Dünya Səhiyyə Təşkilatına görə:

0-12 ay arası körpəyə heç bir halda əlavə duz verilməməlidir.

Lakin körpələr üçün hazırlanan bəzi hazır qidaların, xüsusilə:

• Ətli pürelər

• Qatqılı sıyıqlar

• Konservləşdirilmiş balıq püreləri

tərkibində natrium səviyyəsi yüksək ola bilər.

Duzun zərərləri:

• Böyrəklərin zədələnməsi

• Su-duz balansının pozulması

• Hipertoniya riski gələcək yaşda

• Susuzlaşma

4. Allergenlər: Gözə görünməyən, ölümcül maddələr

Körpələrdə allergiya riski yüksəkdir, çünki ilk dəfə qida ilə tanış olan bədən, yad maddəyə qarşı sərt reaksiya verə bilər.

Ən çox rast gəlinən allergenlər:

• Süd və süd zülalı (kasein, laktoza)

• Yumurta

• Buğda (gluten)

• Qoz-fındıq

• Balıq və dəniz məhsulları

• Soya

Bu maddələr bəzən etiketdə "ləpə", "bitki zülalı", "emulqator" kimi gizli adlarla qeyd olunur.

Allergenin fəsadları:

• Dəri reaksiyaları: səpki, ekzema

• Qarın ağrısı, qaz, ishal

• Tənəffüs çatışmazlığı

• Anafilaktik şok (bəzi hallarda ölümcül)

5. Market rəflərindəki təhlükə: Etiketin dili

Valideynlər nəyi başa düşmür?

Qida sənayesində istifadə edilən bəzi maddələr, sadəcə latınca və ya texniki adlarla yazılır:

Valideynin seçimi, körpənin taleyidir.

Əgər valideyn etiket oxumağı bacarmırsa, bu körpənin orqanizminə gizli təhlükə daşıyan maddələrin daxil olması deməkdir.

6. Uşaqlarda erkən yaşdan qida bağımlılığı

Təəssüf ki, körpəlikdən şəkərə və duza alışdırılan uşaq:

• Ev yeməklərindən uzaqlaşır

• Şirin olmayan qidanı qəbul etmir

• Daha çox fast food və qazlı içkilər tələb edir

• Hərəkətsiz, passiv və qəzəbli olur

Bu, uşağın gələcək psixoloji və sosial həyatında böyük çətinliklər yaradır.

7. Pediatrların xəbərdarlığı və elmi tədqiqatlar

Tədqiqatlar göstərir ki:

• 6 ayına qədər olan körpələrin 60%-dən çoxu hazır qidalarda gündəlik şəkər normasını aşır.

• 0-1 yaş arası duz verilmiş körpələrdə böyrək zədələnməsi riski 25% daha çoxdur.

• Allergik maddələrlə erkən tanış olan körpələrdə bağırsaq keçiriciliyi pozulur və bu, avtoimmun xəstəliklərə zəmin yaradır.

8. Evdə təbii qidalanma: Ən güvənli yol

Valideynlər evdə təmiz və balanslı şəkildə qida hazırlayaraq:

• Körpənin ağız dadını düzgün formalaşdıra bilər

• Allergenləri nəzarətlə təqdim edə bilər

• Şəkər və duzdan qaçaraq bədəni sağlam inkişaf etdirər

• Qida bağlarını yaradaraq, emosional təhlükəsizlik təmin edər

9. Qida sənayesi və etik məsuliyyət

İstehsalçılar körpə qidalarını "bioloji uyğun", "əlavəsiz", "hipoallergen" kimi təqdim etsələr də, çox zaman bu ifadələrin hüquqi qarşılığı olmur.

Bəzi ölkələrdə qanunla duz və şəkərin miqdarı körpə qidalarında tənzimlənir. Azərbaycanda isə bu sahədə monitorinq mexanizmləri zəifdir.

10. Nəticə: Hər qaşıqla gələcək formalaşır

Körpənin hər aldığı qaşıq — ya sağlamlıq, ya da risk gətirir. Valideynlər, bu incə fərqi anlamalı, etiketsiz, keyfiyyətsiz və qeyri-şəffaf qidalardan uzaq durmalıdır.

Körpənin qidası — onun ilk dərmanıdır. Bu dərmanı seçmək isə valideynin borcudur.

SUAL:

Sizcə, valideynlərin körpə qidalarının tərkibini araşdırmaq vərdişi nə dərəcədə önəmlidir?
Ev şəraitində hazırlanmış yeməklərlə sənaye üsullu körpə qidaları arasında siz hansı fərqləri müşahidə etmisiniz?

RƏY BÖLMƏSİ:

Aşağıda fikirlərinizi bizimlə bölüşün:

• Hansı qidaları körpənizə rahatlıqla verirsiniz?

• Qida etiketlərini oxuyursunuzmu?

• Sizcə, Azərbaycanda körpə qidaları üzərində nəzarət yetərlidirmi?

Sizin fikirləriniz başqa valideynlərə də yol göstərə bilər. Şərh yazın!