Bir kukla ilə başlayan oyun, bəzən qadın olmağa gedən yolun ilk addımıdır. Qız uşağı oynayır, amma oynamır – öz gələcəyini, hisslərini, qorxularını qurur.”
Giriş: Oyun oynamayan qız yoxdur – amma oynadığı oyunun dili dəyişir
Uşaqlıqda oyuncaqlar sadəcə plastik əşya deyil – onlar qız uşağının daxili aləmini qurmağa başladığı simvollardır.
O kuklalarla, evciklərlə, yemək dəstləri ilə oynamazdan əvvəl içində bir həyat simulyasiyası qurur.
Onun oynadığı hər oyun, dediyi hər cümlə, hətta kuklaya baxışı belə – ruhunun güzgüsüdür.
1. Qız uşağı üçün oyuncaq – ilk münasibət təcrübəsidir
– Kuklaya ana olmaq,
– Ayıya yemək vermək,
– Balaca mətbəxdə yemək bişirmək...
Bunlar sadəcə oyun deyil. Bunlar:
-
Məsuliyyət duyğusunun başlanğıcı,
-
Qayğı göstərmə instinktinin yaranması,
-
Özünü başqasının yerinə qoymaq bacarığıdır.
Qız uşağı, kuklaya baxaraq öz gələcək "mən"ini sınaqdan keçirir.
2. Qız uşağı oynayaraq danışır
Bəzən uşaq sözlə ifadə edə bilmədiklərini oyuncaqları vasitəsilə deyir.
– Kuklaya acıqlı danışırsa,
– Ayıya qışqırırsa,
– Kuklasını səssizcə qucaqlayıb ağlayırsa...
Bu, onun emosional dünyasının ifadəsidir. Oyuncaqlar – duyğuların dili olur.
3. Oyunlar vasitəsilə qız uşağı qadınlığa doğru yönəlir
Ənənəvi cəmiyyətlərdə qız uşaqlarına “evcik-evcik”, “ana-uşaq” oyunları daha çox təqdim olunur.
Bunlar onun qadınlıq roluna psixoloji hazırlığı rolunu oynayır.
O, oyunla:
-
Baxım etməyi öyrənir,
-
Səbr etməyi təcrübədən keçirir,
-
Gələcək “ana”, “bacı”, “dost” kimliklərini qurur.
4. Oyuncaqlar – qız uşağının seçdiyi güc formalarıdır
Qız uşağı hansı oyuncağı seçirsə – onun daxilində hansı güc axtardığını göstərir:
-
Kukla – sevgi və qayğı gücü,
-
Həkim dəsti – şəfa vermə arzusu,
-
Kompüter oyuncağı – bilik və nəzarət,
-
Qılınc, qəhrəman – qorunmaq və qorumaq istəyi.
Bu seçimlər onun qorxularını və güvən hissini ortaya çıxarır.
5. Qız uşağı oyuncaqlarla gələcək xəyallarını inşa edir
Uşaq soruşanda: “Böyüyəndə nə olmaq istəyirsən?” – onun cavabı çox vaxt oyunlarının içində gizlidir.
O:
-
Kuklasını məktəbə aparırsa – müəllim olmaq istəyir.
-
Kuklaları xəstələndirir, sağaldırsa – həkim olma arzusu var.
-
Onlara kitab oxuyursa – yazıçı və ya nağıl danışanı olma istəyi var.
Qız uşağının xəyalları oyuncaqların sükutunda danışır.
6. Oyuncaqlar qız uşağının özünü anlama yoludur
Oynadığı zaman o özünü:
-
Güclü,
-
Zəif,
-
Sevilən,
-
Yalnız hiss edə bilər...
Oyuncaqlar – qızın psixoloji aynalarıdır. O, kuklaya necə davransa – bəzən özünə necə davrandığını da göstərir.
7. Oyuncaqlar onun qadınlıq kimliyinə ipucu verir
Qız uşağının oynadığı oyunlar, onun qadın kimliyini necə qəbul etdiyini və necə ifadə etdiyini formalaşdırır.
Oynayarkən o öyrənir:
-
Qadın gücünü necə yaşatmaq olar?
-
Qadın həm qoruyan, həm də yaradan ola bilərmi?
-
Hisslərini necə ifadə etməlidir?
Bu oyunlar, qadınlıq ssenarisinin ilk versiyalarıdır.
8. Sosial təsirlər və cinsiyyətçi oyuncaqlar – balans axtarışı
Təəssüf ki, bir çox oyuncaqlar cinsiyyətçi kodlarla yüklənib.
– Qızlar üçün yalnız “ev”, “gözəllik”, “analıq” simvolları…
– Oğlanlar üçün “savaş”, “texnologiya”, “qəhrəmanlıq”...
Bu bölgü, qız uşaqlarını bəzən yaradıcılıqdan və güc hissindən uzaqlaşdırır.
Ona görə oyuncaqların azad seçimi, onun azad iç dünyasının formalaşmasına şərait yaradır.
9. Qız uşağının tək oyunları – daxili dialoqdur
Qız uşağı bəzən tək oynayır. Bəzən kukla ilə danışır, bəzən musiqi açıb özünə nağıl danışır.
Bu – onun:
-
Özünü tanıma təcrübəsidir,
-
Daxili aləmlə danışığıdır,
-
Emosional balans yaratmaq yoludur.
Uşaq oynayarkən sakit görünür, amma daxilində həyat var.
10. Oyuncaqsız qız uşağı – sözsüz qadına çevrilə bilər
Əgər bir qız uşağı oyun oynamadan böyüyərsə, onun:
-
Daxili aləmi yetkinləşmədən qapanar,
-
Hisslərini ifadə etmə forması zəifləyər,
-
Qadınlığı yalnız sosial rollarda axtarar.
Ona görə qız uşağının oynamaq haqqı – tərbiyədən öncəki ən böyük ehtiyacdır.
11. Qız uşağının oyuncaqları dəyişir, amma onun ehtiyacı eyni qalır
Balacalıqda kukla, məktəbdə gündəlik, yeniyetmədə kitab, gənclikdə telefon...
Amma qız uşağı həmişə bir “sığınacaq” axtarır. Oyuncaqlar dəyişsə də, məqsəd eynidir:
-
Özünü ifadə etmək,
-
Sevgini sınamaq,
-
Gələcəyini sınaqdan keçirmək.
Bu dəyişən oyuncaqlar – onun iç dünyasının pillələridir.
12. Ana və ata – oyuncaqlarla qurulan münasibətin güzgüsüdür
Qız uşağı, valideynlərinin münasibətini də oyunlarına daşıyır:
– Kukla ilə danışarkən analıq modelini əks etdirir,
– Kukla ilə mübahisə edəndə evdəki gərginliyi kopyalayır,
– Kuklasını oxşayanda, bəlkə də öz oxşanmaq ehtiyacını yerinə yetirir.
Ona görə uşağın oyunu – evdəki enerjinin rəsmi hesab olunur.
13. Oyuncaqlar bir gün qırılsa da, xəyallar qalır
Qız uşağı böyüyür. Kuklalar atılır, ayılar unutulur. Amma xəyallar, o oyuncaqlarla yaranan duyğular, onun ruhunda qalır.
Bəzən bir böyüyün qərar verdiyi yerdə, içindəki kiçik qız danışar:
“Mən bir zamanlar belə düşünmüşdüm…”
Nəticə: Oyuncaqlar, qız uşağının gələcək qadın kimliyinin sükutlu müəllimləridir
Qız uşağı oynayaraq:
-
Duyğularını tanıyır,
-
Gücünü sınaqdan keçirir,
-
Qadınlıq yoluna girir,
-
Gələcək ana, dost, sevgili, bacı olmaq üçün öz içində məşq edir.
Oyuncaqlar təkcə plastik deyil – onlar xəyalın toxunduğu ilk varlıqlardır.
Bu oyuncaqlardan doğan oyunlar isə qadının ruhuna yazılan ilk nağıllardır.