Giriş
Uşaq xəyalı dünyanın ən təmiz və ən təməl enerjisidir. Hər kəsin uşaqlığında qurduğu arzular, səmaya baxaraq etdiyi suallar və ya əlinə aldığı bir oyuncaqla qurduğu ssenarilər olur. Lakin bu xəyalları həyata keçirmək cəsarət, səbir və bəzən də inad tələb edir. Xüsusilə elm adamları – dünyanı dəyişdirən, qanunları kəşf edən, texnologiya yaradan insanlar – uşaqlıq arzularına sadiq qaldıqları üçün oradadırlar.
Bu məqalə, məşhur elm adamlarının uşaq yaşlarında qurduğu xəyalların onların elmi fəaliyyətlərinə necə təməl olduğu mövzusunu araşdırır. Arzuların elmə çevrildiyi məqamları və bu yolda keçdikləri çətinlikləri dərin təhlillərlə təqdim edir.
1. Uşaqlıqda qurulan xəyalların gücü
Uşaq beyni sonsuz ehtimallarla işləyir. Məhdudiyyətləri tanımadan qurulan xəyallar gələcəyin icadlarını daşıya bilər. Bu xəyallar:
-
Öz gücünə inamı artırır;
-
İnsan beynində məqsəd istiqaməti yaradır;
-
Öyrənmə və inad gücünü təşviq edir;
-
Elm, sənət və mədəniyyətin formalaşmasına zəmin yaradır.
2. Albert Eynşteyn – Kompasla başlayan inam
5 yaşında atasından aldığı kompas Albert Eynşteynin dünyaya baxışını dəyişdi. Kompasın oxunun həmişə eyni istiqaməti göstərməsi onun zehinində böyük suallar doğurdu. Bu sadə oyuncaq, onu illər sonra nisbilik nəzəriyyəsi və işığın təbiəti haqqında düşüncələrə aparacaq bir başlanğıc nöqtəsi oldu.
Eynşteynin dediyi kimi:
"Təsəvvür elmdən daha vacibdir. Elm məhduddur, təsəvvür isə hər şeyi əhatə edir."
3. Nikola Tesla – Ulduzlarla danışan uşaq
Tesla uşaqlıqda tez-tez ulduzlara baxaraq onların enerjisi ilə maraqlanırdı. 10 yaşında ilk dəfə su axını ilə işləyən təkər sistemi düzəltmişdi. Onun məqsədi elektrik enerjisini insanlara pulsuz çatdırmaq idi. O, simsiz enerji ötürülməsi, radio və alternativ cərəyan ideyalarını bu arzuların gücü ilə yaratdı.
4. Marie Curie – Kimya ilə gizlində tanışlıq
Marie Curie uşaqlıqda atasının laboratoriya alətləri ilə gizlincə oynayır və elmi kitablar oxuyurdu. O dövrdə qadınların ali təhsil alma hüququ yox idi. Amma Marie təhsili üçün Parisə getdi və sonradan radium və polonium elementlərini kəşf etdi. O, iki dəfə Nobel mükafatı alan ilk və yeganə qadın alim oldu.
5. Stephen Hawking – Ulduzlara yönəlmiş bir baxış
Hawking uşaqlıqda radio parçalama və kosmos haqqında kitablara böyük maraq göstərirdi. Bir teleskopla göyə baxarkən sonsuzluğun nə olduğunu düşündü. Onun xəyalı zaman və qara dəliklərlə bağlı idi və bu, ömrünün sonuna qədər onun əsas tədqiqat sahəsi oldu. Hətta iflic olmasına baxmayaraq, o xəyalını davam etdirdi.
6. Carl Sagan – Planetariumdan elmə
Carl Sagan uşaqkən anası onu bir planetarium nümayişinə apardı. Orada gördüyü göy cisimləri və onların hərəkəti onun ağlını başından aldı. Bu hadisə onu astronomiya və kosmologiya sahəsinə yönəltdi. Onun məşhur "Cosmos" seriyası elmin populyarlaşdırılmasında yeni dövr açdı.
7. Ada Lovelace – Fantaziya və riyaziyyatın birliyi
Ada Lovelace uşaqlıqda mexaniki maşınlara heyran idi. Onun təsəvvürü elə güclü idi ki, sadəcə mexaniki hesablama maşınının arxasında gələcəkdə "proqramlaşdırma" ola biləcəyini gördü. Beləcə o, tarixdə ilk proqramçı kimi tanındı.
8. Uşaqlıq arzularını reallığa çevirmək üçün nə lazımdır?
Bu insanların ortaq cəhətləri:
-
Təsəvvür gücləri;
-
Ətraf mühitin basqılarına qarşı inadkarlıq;
-
Maraqlarını qoruyub saxlamaq üçün səbir;
-
Ailənin və ya bir müəllimin erkən dəstəyi;
-
Öz xəyallarına ciddi yanaşmalarıdır.
9. Tərbiyəçilər və valideynlər üçün dərs
Uşaqların sualları bəzən qəribə və mənasız görünə bilər. Amma bu sualların ardınca gedilsə:
-
Elmə olan maraq arta bilər;
-
Gələcəyin alimləri üçün zəmin yaranar;
-
Özünə inam formalaşar;
-
Yaradıcı düşüncə güclənər.
Bəzən bir oyuncaq, bir sual və ya sadə müşahidə böyük ixtiraların toxumu ola bilər.
10. Elm və xəyal – qarşılıqlı gücləndirici sistem
Elm və xəyal bir-birini bəsləyir. Təsəvvür olmayan elm yalnız texniki məlumatdır. Xəyal olmayan alim sadəcə icraçıdır. Ancaq xəyal edən alim – kəşf edən insandır.
Bu səbəbdən elmi inkişafın ilk addımı uşaq yaşlarında baş verir. Bu addımı dəyərləndirmək gələcəyin texnologiyasını, tibbin kəşflərini və hətta kainatın sirrlərini anlamağa aparan yoldur.
Nəticə: Xəyal gerçəyə çevriləndə
“Qalib gələn xəyal” – bu, öz xəyallarına inanan və heç kim baxmadığı yerdə bir yol görən insanların hekayəsidir. Eynşteynin kompası, Tesla'nın ulduzları, Curie'nin gizli laboratoriyası, Hawkingin səssiz teleskop baxışları – hamısı sübut edir ki, uşaq arzusu heç vaxt boşuna qurulmur.
Xəyal – gələcəyin toxumudur.
Sual və Rəy:
Sizcə, uşaqlıqda qurulan arzular bizə yol göstərir, yoxsa zamanla dəyişməlidir? Siz uşaqkən hansı xəyalları qururdunuz?
Fikirlərinizi bizimlə bölüşün. Ola bilər ki, sizin xəyalınız da bir gün qalib gələcək.