Giriş: Taleyin Səssiz Yazısı
Ad bir çağırışdır. Amma bəzən bəzi adlar elə insanlara yazılır ki, sanki onlar doğulmamışdan əvvəl yazılıb, bir missiya ilə yer üzünə göndəriliblər. Bu yazıda taleyin qələmi ilə yazılmış, kitabdan yox, ruhun dərinliyindən çıxan adların hekayəsinə səyahət edirik. Onlar öyrətdilər ki, böyük olmaq üçün ad qazanmaq deyil, adına haqq qazandırmaq lazımdır.
I FƏSİL: Taleyi dəyişən adlar
1. Şah İsmayıl – Uşaqlıqdan İmperiyaya
7 yaşında atasını itirdi. 14 yaşında ordu topladı. 16 yaşında dövlət qurdu. Şah İsmayılın adı sadəcə bir hökmdarın adı deyildi. O, milli kimlik yaratdı, dillərə qüvvət verdi, ədəbiyyatın qılıncını çəkdi. “Xətai” təxəllüsü ilə yazdığı şeirlərdə qılıncın iti tərəfində ruh gizlənmişdi.
Taleyi onu döyüşçü kimi böyütsə də, içində həssas bir şair yaşayırdı.
2. Rosa Parks – “Xeyr” deyərək tarix yazan qadın
1955-ci ildə bir avtobusda sadəcə oturmaqla Amerika tarixini dəyişdi. Adı adi idi. Amma bu adın altında nə qədər cəsarət, nə qədər sakit inqilab gizlənmişdi. Onun “yox” sözü min “bəli”yə bərabər oldu. Çünki bu “yox”la irqçilik devrilməyə başlandı.
Adı sadə idi, amma ruhu fırtına kimi idi.
II FƏSİL: Ruhunu adında daşıyanlar
1. Leonardo da Vinci – Təkcə rəssam yox, zəka dənizi
Leonardonun adı bir sənətkarın deyil, bir zamanın adıdır. Rəsm, mühəndislik, anatomiya, astronomiya – hamısı bu bir ada sığdı. Onun adı bir rəsmdəki təbəssümə, bir eskizdəki mexanizmə, bir qeyddəki müşahidəyə çevrildi.
“Leonardo” adında dünya bir araya gəlmişdi – hər elm bir fırça, hər fikir bir rəng.
2. Mahatma Qandi – Zorakılığa qarşı səssiz fəryad
Əsil adı Mohandas idi. Amma ruhu ona “mahatma” – yəni “böyük ruh” adını verdi. O, zorakılıqsız mübarizə ilə imperiyanı diz çökdürdü. Onun ayaqları yalın idi, amma yoluna sülh yazılmışdı. Əllərində silah yox idi, amma ürəyi güllə keçirməz idi.
Onun adı artıq bir ideologiyaya çevrilmişdi.
III FƏSİL: Kitabdan deyil, həyatdan doğanlar
1. Marie Curie – Radiasiyanın nurunda yanmaq
Elm dünyasında qadın adı nadir idi. Marie Curie bu səssizliyi pozdu. Qadın olmasına baxmayaraq iki dəfə Nobel aldı. O, adını yalnız elmlə deyil, fədakarlıqla da yazdı. Sonda həyatını radiasiyaya qurban verdi. Amma onun adı ölmədi – o, elmin qəlbinə yazıldı.
Onun adı ölümə deyil, gələcəyə yazıldı.
2. Ali İbn Əbi Talib – Qılınc ilə ədalət arasında tarazlıq
İslamın fəzilət siması – cəsarət və hikmətin vəhdəti. O, ədalətin timsalı idi, qılıncı “Zülfiqar”la zülmü qırırdı. Amma əsl gücü danışdığı sözlərdə idi. “İnsan ya din qardaşındır, ya da xilqətcə bənzərin” – bu bir cümlə ilə bəşəriyyətin etik sərhədlərini dəyişdi.
Onun adı təkcə tarix kitablarında deyil, vicdanlarda yaşayır.
IV FƏSİL: Yolu özü seçənlər – Tale ilə mübarizə aparanlar
1. Frida Kahlo – Ağrını sənətə çevirən qadın
O, yalnız rəsmləri ilə deyil, həyat ağrıları ilə yadda qaldı. Uşaqlıqda iflic, gənclikdə qəza, ömür boyu ağrı. Amma o, öz bədəninin əzabını fırçaya çevirdi. Frida – bədənində yaralar, fırçasında alov olan qadın. Özünü sənətə çevirən bir ad.
O, iztirabdan incəsənət düzəltdi.
2. Nelson Mandela – Keçmişini bağışlayan lider
27 il həbsdə, azadlıqdan uzaqda yaşasa da, qəlbi intiqamla deyil, bağışlama ilə dolu idi. Nelson adı indi barışın adı kimi səslənir. O, qisası seçmədi, sülhü seçdi. Liderlər çoxdur, amma Mandela yalnız birdir.
Adı qara dərili xalqın ümidinə çevrildi.
V FƏSİL: Qələmsiz yazıçılar – Həyatla yazanlar
1. Hellen Keller – Qaranlıqda işıq yandıran gözlər
Əllərində göz yox idi, amma ürəyində dünya var idi. Kor və kar doğulmasına baxmayaraq, ədəbiyyat və fəlsəfə sahəsində iz qoydu. Hellen adı – zəifliyi gücə çevirənlərin adıdır.
O, sükutda dünyanı tanıdı.
2. Albert Einstein – Zamanı bükən adam
Ətrafı onu axmaq hesab edirdi. Amma o, kainatın qanunlarını dəyişdi. Eynşteynin adı bir düstur deyil, bir dünyagörüşüdür. Çünki o, nəinki zamanın sürətini ölçdü, həm də insan düşüncəsinin sərhədlərini genişləndirdi.
“İmaginasiya elmdən vacibdir” – demişdi. Və bu sözlə adını əbədiləşdirdi.
Nəticə: Adlar sönür, əməllər qalır
Tarix minlərlə ad bilir. Amma onların çoxu sadəcə səslənmiş, sonra susmuşdur. Bu yazıda sadalanan adlar isə sönməyən izlər buraxıb. Çünki onların hər biri taleyin qələmi ilə yazılıb – çətinliklərlə, ağrılarla, inamla, seçimlə.
Onlar kitabda yer tutmadan əvvəl, ürəklərdə iz qoymuşdular.
Bonus Bölmə: Taleyin yazdıqları – Sənin adın nə yazacaq?
Bu məqalə yalnız keçmişə baxmaq üçün yazılmadı. Sənin də adın bir gün harasa yazıla bilər. Bəlkə bir kitabın müəllif hissəsinə, bəlkə də bir insanın xatirəsində. Amma unutma: Adını taleyin qələminə verməzdən əvvəl, öz əməlinlə o qələmi yönləndir.
