Allergiyadan əziyyət çəkənlər üçün bayram mövsümü bəzən sevincdən çox narahatlıq yarada bilir. Menyunun nəzarətinizdə olmaması, çarpaz çirklənmə riski və gözlənilməz allergenlər tətilləri çətinləşdirə bilər. Allergistlərin tövsiyələrini nəzərə alaraq daha təhlükəsiz və rahat bir tətil keçirmək üçün 7 əsas qaydanı təqdim edirik.

1. Özünüz üçün yemək hazırlayın

Bayram süfrəsi adətən sizin nəzarətinizdə olmur. Hətta allergiyanızı bilən ailə üzvü belə, bilmədən kartofa kərə yağı və ya kremlə əlavə allergen qala bilər. Buna görə mütəxəssislər allergiyaya uyğun bir yeməyi özünüzlə gətirməyi məsləhət görürlər.

Diyetoloq Sarah Ryan (MS, RDN, LD):
“Özünüz üçün hazırladığınız yemək süfrədə nədən istifadə olunduğunu dəqiq bilməyə imkan verir.”

Ən çox allergiya yaradan qidaları əvvəlcədən öyrənin və riskli məhsulları müəyyən edin.

2. Reseptin tərkibi barədə əvvəlcədən soruşun

Ailə yeməyinə və ya dostların evinə gedirsinizsə, yeməklərin tərkibi barədə əvvəlcədən sual vermək tamamilə normaldır.

Allergiya üzrə tədqiqatçı Caitlin Hoff bildirir:
“Nəzakət vacibdir, lakin özünüzü qorumaq daha vacibdir.”

Əgər cavab belədirsə: “Bəli, bu yeməkdə qoz-fındıq var”, deməli, özünüz üçün təhlükəsiz bir yemək aparmalısınız.

3. Allergeninizi ətraflı araşdırın

Bəzən allergenlər gözlənilməyən məhsulların içində gizlənir. Məsələn:

• Süd allergiyası olan biri üçün qısa çörək (shortbread)

• Salat sousları

• Qablaşdırmada “təbii aromalar” yazısı — bəzən süd tərkibli ola bilər.

Allergeninizin gizlənə biləcəyi bütün məhsulları öyrənmək sizin təhlükəsizliyiniz üçündür.

4. Çarpaz çirklənmədən qorunun

Bayram süfrələrində çarpaz çirklənmə riski olduqca yüksəkdir:

Bir spatulanın bir yeməkdən digərinə keçməsi belə allergik şoka səbəb ola bilər.

Qidalanma mütəxəssisi Rachel Begun (MS, RDN) bildirib:
“Ailəvi şam yeməklərində qablar tez-tez paylaşılır. Buna görə özünüz yemək götürməyi xahiş etməyiniz daha təhlükəsizdir.”

Nə etməli?

• Əllərinizi tez-tez yuyun

• Qida səthlərini təmiz saxlayın

• Öz qab-qacağınızı istifadə edin

5. EpiPeninizi mütləq özünüzlə götürün

Ağır allergiyası olanlar üçün EpiPen həyat qurtarıcıdır.

Əgər allergiyanız:

• nəfəs darlığına,

• boğazın daralmasına,

• səpkilərə,

• qusmaya,

• başgicəllənməyə

səbəb ola bilirsə, epinefrin avto-injektoru sizinlə olmalıdır.

6. Milad ağaclarına diqqət edin

Həm canlı, həm də süni Milad ağacları allergiya yarada bilər.

ACAAI prezidenti Dr. Bradley Chipps xəbərdar edir:
“Canlı ağaclar polen və kif sporları daşıya bilər. Saxta ağacların isə tozlanmış olması mümkündür.”

Təşvi̇yyə:

• Ağacı evə gətirməzdən əvvəl yuyun

• Süni ağacı tozdan təmizləyin

7. Soyuq havada özünüzü qoruyun

Astma və allergiyası olan insanlar üçün soyuq, quru hava tətildə problem yarada bilər.

Dr. Chipps məsləhət görür:
“Açıq havada uzun müddət olacaqsınızsa, ağzınızı və burnunuzu eşarp və ya maska ilə örtün.”

Hava dəyişikliyi də allergik reaksiyaları gücləndirə bilər.

Sındırılmış Ürək Sindromu – Həqiqətən Öldürə Bilərmi?

Həyat bəzən elə zərbələr vurur ki, insanın içində sanki nəsə qırılır. Kədər, ayrılıq və ya böyük itki təkcə emosional deyil, həm də fiziki olaraq ürəyə zərər yetirə bilər. Bu vəziyyət tibbdə qırılmış ürək sindromu (takotsubo kardiyomiyopatiyası) adlanır.

Nədir və kimlərdə daha çox rast gəlinir?

Bu xəstəlik zamanı ürəyin bir hissəsi müvəqqəti olaraq zəifləyir və normal şəkildə qan pompalaya bilmir.

Ən çox rast gəlinən qrup:

• 58–75 yaş arası qadınlar

• Menopoz sonrası dövr

Hadisələrin 90%-dən çoxu qadınlarda qeydə alınır.

Ayrılıq, xəyanət, boşanma, yaxın birinin ölümü kimi intensiv emosional hadisələr güclü stress hormonları (adrenalin və noradrenalin) ifrazını artırır və ürək əzələsini müvəqqəti olaraq zədələyir.

Simptomlar

Bu sindrom infarkta çox bənzəyir:

• Sinə ağrısı

• Nəfəs darlığı

• Ürəkdöyünmə

• Ani zəiflik

Amma fərqi odur ki, arteriyalar tıxanmış olmur.

Nə qədər təhlükəlidir?

Xəstələrin böyük əksəriyyəti:

• bir neçə həftə ərzində

• tam şəkildə sağalır.

Lakin çox nadir hallarda ağır fəsadlar mümkündür:

• ürək çatışmazlığı,

• ritm pozğunluğu,

• ağciyərlərdə maye toplanması,

• kardiogen şok (həyati təhlükə).

Ölüm faizi azdır, lakin ağır hallarda mümkündür.

Müalicə və bərpa

Adətən 4–8 həftə ərzində ürək tam bərpa olunur. Müalicəyə aşağıdakılar daxildir:

• beta-blokerlər

• diuretiklər

• stress hormonlarının təsirini azaldan dərmanlar

Emosional sabitlik də bərpa prosesinin əsas hissəsidir.

Doğrudanmı “qırıq ürəkdən” ölmək olar?

Bəli — amma çox nadir hallarda.
Dramatik emosional hadisə ürəyi o qədər zəiflədə bilər ki, bədənə lazımi qədər qan pompalanmır. Vaxtında yardım göstərilməzsə, bu vəziyyət ölümcül ola bilər.

Məşhurlardan:

• Debbie Reynolds qızı Carrie Fisher öldükdən bir gün sonra bu sindromdan vəfat etdiyi güman edilir.

Nəticə

Həm allergiyalar, həm də emosional sarsıntılar bayram mövsümünü çətinləşdirə bilər. Lakin doğru yanaşma, profilaktika və özünüzə qayğı göstərməklə həm sağlamlığınızı, həm də bayram əhvalınızı qorumaq mümkündür.