Giriş: Dua – Söz Deyilmədən Göyə Yüksələn Nəfəs
Anam heç vaxt dua etməyi öyrənməmişdi. Amma hər dəfə saçımı oxşayanda, paltarımı səliqəyə salanda, qapıdan çıxanda bir kəlmə pıçıldayardı: “Allah saxlasın...” O dua deyildi sanki, nəfəs idi, həyat idi, qoruma pərdəsi idi.
Azərbaycanda anaların dili ilə deyilən dualar nə kitablarda yazılıb, nə də səsli zikrlərlə başlayıb. Onlar həyatın içində, çörəyin buğunda, yuxunun kənarında, göz yaşının içində yaranıb. Bu yazı, anaların əllərindən yüksələn o görünməz duaların izinə düşür...
I. Ana Dua Edəndə Söz Də Yatır
Azərbaycan anaları dua edəndə bəzən heç bir kəlmə deməz. Onlar əlləri ilə saç düzəldər, suyu uşağın arxasınca atar, gözə görünməz bir “amin” çəkərlər. Bu sükutlu duaların dili yoxdur, çünki duanın özü ana dilidir.
“Sənə heç nə olmasın”,
“Ağ gününə çıxasan”,
“Gözün nurlu, yolun açıq olsun.”
Bu sözlər sadə səslənsə də, içində min illik qoruma və sevgi kodları var. Ana, dua ilə övladının yoluna görünməz mələklər düzür.
II. Dua ilə Açılan Qapılar – Evdən Yola, Yoldan Həyata
Uşaq məktəbə gedəndə “bismillah” deyilir. Əsgər yola salınanda “evə salamat qayıt” deyilmir – “Qapıya salamat qayıt” deyilir, çünki bu ev yox, duaların qoruduğu məkandır.
-
Su arxaya atılır – bu, təkcə adət deyil, duanın fiziki formasıdır.
-
Çörək öpülür, alnımıza toxundurulur – bərəkətə amin deyilir.
-
Körpənin yuxusu üçün “şirin yuxular gör” – bu sadəcə arzu deyil, dilə gəlmiş duadır.
III. Dua – Göz Yaşının Şəkilsiz Səsi
Hər bir azərbaycanlı evində dua səsi eşidib. Amma bu dua səsi mikrofondan deyil, ana ürəyinin içindən gəlib:
Gecələr səssiz ağlayıb:
“Qızımın taleyi gözəl olsun...”
“Oğlum yıxılmasın... Amma yıxılsa da, ayağa qalxsın...”
Bu dualar hönkürtü deyil. Onlar səssiz, dərindən gələn, göyün qapısını döyən pıçıltılardır. Ana duası, bir dilin yox, bir ürəyin duasıdır.
IV. Bayram Günü Edilən Aminlər
Bayramlarda edilən dualar daha fərqli səslənir. Onlar təkcə ailə üçün deyil, qonşu, kənd, xalq, vətən üçündür:
-
“Bu çıraq heç vaxt sönməsin” – Novruzun dua alqışı.
-
“Kəsilən qurbanla dərd də kəsilsin” – Qurban bayramında.
-
“Orucumuz qəbul, ruzumuz bərəkətli olsun” – Ramazanın dua diləyi.
Bu dualar islami ibadətlə xalq arasında bir körpü rolunu oynayır. Çünki bizim xalqda dua həm dini, həm milli, həm də ailəvi bir ibarədir.
V. Xəstə Yatağında Nənə Duası
Xəstə olanda dua kitab açılmır, nənə pıçıltı ilə suya üfürür.
Uşağın alnına soyuq dəsmal qoyulanda deyilir:
“Sərinlik Tanrıdan, şəfa sudan, dərdin yüngül olsun, ay bala...”
Bunlar elmi metod deyil. Amma bəzən ən ağır dərmanı əvəz edən mərhəmət enerjisi olur. Dua – sözlə şəfa tapmaqdır. Azərbaycan anaları bu dili təbii bilir, çünki sevgilərinin içində dua bişir.
VI. Yatmamışdan Əvvəlki Aminlər
Uşaq yuxuya getməmiş:
“Allah mələkləri yuxuna salsın”,
“Qorxu görmə, işıq gör”,
“Ananın qucağında yuxu göydədir...”
Bu dualar kitab yox, körpə qəlbi üçün yazılmış sükutdur. Səssiz sözlər yastığa səpilir, yuxu dünyasını qoruyur. Azərbaycanda hər ana bir kiçik mələk saxçısıdır.
VII. Aşıq Nəğmələrində Dua
Aşıqlar təkcə söz demir, onlar dua oxuyur əslində:
“Tanrıdan bir dilək aldım,
Qopuzuma səda gəldi.
Dua ilə çaldım onu,
Ruhumun dərinindən.”
Aşıq duası həm şeir, həm nəfəs, həm də nəsil-nəsil keçən ruh çağırışıdır. Bu xalqın musiqisində belə dua var.
VIII. Dua – Ən Güclü Qadın Silahı
Azərbaycan qadını silahla qorunmaz, duayla qoruyar. Onun gücü sözdə deyil – sözsüz niyyətdədir.
-
Əri yola çıxanda dua edər,
-
Oğlu nişanlananda amin deyər,
-
Gəlin gələndə “dilindən dua əskik olmasın” deyər.
Bu xalqın qadını dua ilə ev tikər, dua ilə ailə saxlayar, dua ilə oğul böyüdər. Əlini açanda göyə yox, birbaşa ürəyə bağlanar.
Nəticə: Əllərin Aminidir Həyat
Analar dua ilə danışar. Onların sözləri kitaba düşməz, amma qəlblərdə iz salar. Hər duanın sonunda bir “amin” var. Və bəzən bu amin, bir ömür boyu insanı qoruyan tək qalxan olur.
Anamın əllərindəki dua bəlkə səsli deyildi.
Amma mən onu hiss edirdim.
Və bu gün, hansı qaranlıqla qarşılaşsam da,
O dua hələ də yolumu işıqlandırır...
Sənin Duan Necə Səslənir?
-
Ananın, nənənin dilindən yadında qalan bir dua varmı?
-
Səncə dua bəzən susmaqdırmı, yoxsa pıçıldamaq?
-
Dua etməyi kimdən öyrənmisən – Quran kitabından, yoxsa ananın gözlərindən?
Rəy bölməsində paylaş. Shefeq.com sənin səsini eşitmək istəyir.