Achoo! — bu səslə hamımız tanışıq. Lakin asqırma, düşündüyümüzdən daha mürəkkəb və maraqlı fizioloji prosesdir. Aşağıda asqırma haqqında çoxlarının eşitmədiyi 12 qəribə, lakin elmi faktı təqdim edirik.
1. Asqırma refleksdir
Asqırma — bədənin burnun astarında olan qıcıqlandırıcılara (toz, polen, heyvan tükləri və s.) qarşı avtomatik reaksiyasıdır.
Bu maddələr buruna daxil olduqda beyin onları xaric etmək üçün siqnal göndərir.
Asqırıq zamanı:
-
dərin nəfəs alırsınız,
-
sinə əzələləri sıxılır,
-
hava böyük təzyiqlə burundan çölə çıxır.
2. Asqırma bədəni “yeniləyir”
Pensilvaniya Universitetinin alimləri araşdırıblar ki, asqırma burnun selikli qişasını yeniləyən və təmizləyən mexanizmdir.
Bədən burunda toplanmış qıcıqlandırıcıları mütəmadi təmizləməyə ehtiyac duyur — bunu isə ən effektiv şəkildə asqırıq edir.
3. Asqıranda ürəyiniz dayanmır
Bu, geniş yayılmış bir miftir.
Asqırıq ürəyi dayandırmır, lakin sinədə yaranan təzyiq dəyişiklikləri səbəbindən ürək ritmini qısa müddətə dəyişdirə bilər.
4. Asqırıq saatda 100 mildən (160 km/saatdan) çox sürətlə hərəkət edə bilər
Hava burundan inanılmaz sürətlə çıxır. Bu səbəbdən asqırıq adətən səsli olur.
Nə qədər güclü asqırırsınızsa, hava da bir o qədər sürətlə hərəkət edir.
5. Asqırığın “spreyi” 1,5 metr və daha çox məsafəyə yayıla bilər
Bu səbəbdən asqırarkən ağzın və burnun dirsəklə örtülməsi son dərəcə vacibdir.
Dr. Marjorie L. Slankard (Columbia–NewYork Presbyterian Medical Center) bildirir ki:
“Asqırıq güclü hava təzyiqi yaratdığı üçün selik çox kiçik hissəciklərlə uzağa yayıla bilir.”
6. Asqırıq əslində “mini məşqdir”
Bir asqırıq zamanı:
-
boğaz,
-
sinə,
-
diafraqma,
-
qarın əzələləri
aktiv şəkildə yığılır. Bu, bədəni mexaniki olaraq silkələyən kiçik “idman hərəkəti” kimidir.
7. Mukusun rəngi çox şey deyir
Burnun gündə 1–2 stəkan maye selik istehsal etməsi normaldır.
Sağlam mukus şəffaf olur.
Əgər o:
-
sarı,
-
yaşıl,
-
qəhvəyi
rəng alıbsa, bu infeksiyaya işarə ola bilər. Rəng dəyişiminə səbəb infeksiyayla mübarizə aparan ağ qan hüceyrələridir.
8. Bir asqırıq 40 000-ə yaxın damcı selik yayır
Buna görə “dirsəyə asqırın” qaydası tibbi cəhətdən tam əsaslıdır.
9. Asqırarkən gözlər avtomatik bağlanır
Bu, beynin idarə etdiyi məcburi refleksdir.
Asqırıq siqnalı gələndə beyin eyni anda göz qapaqlarına “bağlan” əmri göndərir.
Gözləri açıq saxlayaraq asqırmaq mümkün deyil.
10. Asqırığı saxlamaq təhlükəli ola bilər
Bu, nadir olsa da, qeydə alınmış hallar mövcuddur. Asqırığı boğmaq cəhdləri:
-
göz damarlarda partlama,
-
beyin damarlarında zədələnmə,
-
qulaq pərdəsinin zədələnməsi
kimi problemlərə səbəb ola bilər.
Saint Louis Universitetindən otolaringoloq Alan Wild xəbərdar edir:
“Asqırığı tutmağa çalışmaq təhlükəlidir və heç vaxt tövsiyə edilmir.”
Amma asqırıq çağırışını yatırtmaq üçün:
-
burnu yüngülcə ovuşdurmaq,
-
dərin nəfəs almaq,
-
yuxarı dodağı burnun altına basmaq
kömək edə bilər.
11. Yuxuda asqırmaq mümkün deyil
Yuxu zamanı asqırmanı idarə edən sinirlər passiv olur.
Bu səbəbdən heç kim yuxuda asqırmır — bədən bu refleksi müvəqqəti olaraq “söndürür”.
12. Bir neçə dəfə ardıcıl asqırmağınız təsadüfi deyil
Dr. Slankard bunu belə izah edir:
Asqırmaq, burunu qıcıqlandırıcılardan təmizləmək üçün bədənin mexanizmidir.
Bəzən qıcıqlandırıcıları tam təmizləmək üçün bir neçə ardıcıl asqırma tələb olunur.
Nəticə
Asqırıq bədənimizin özünü qorumaq üçün istifadə etdiyi mürəkkəb refleksdir. Görünüşcə sadə olsa da, arxasında güclü fizioloji proseslər dayanır. Bu səbəbdən asqırmaqdan çəkinmək deyil, onu düzgün şəkildə etmək — yəni ağzı və burnu örtmək — həm sizin, həm də ətrafınızdakıların sağlamlığı üçün vacibdir.