I. Giriş – Heykəl deyil, hayqırışdır
O, Nyu-York limanında dayanır, əlində məşəl, başında taca bənzər günəş şüaları, baxışları okeanı aşır. Azadlıq Heykəli sadəcə bir abidə deyil, o bir ideyanın, bir qadının və bütöv bir ümidin daşlaşmış ifadəsidir. Bu məqalə daşdan doğan bu qadın səsinin fəlsəfi, tarixi və bədii dərinliklərini araşdırır – həm simvol, həm qadın, həm də çağırış kimi.
II. Tarixi Kontekst – Fransadan Amerikaya uzanan ideya
Azadlıq Heykəli (tam adıyla "Dünyanı Maarifləndirən Azadlıq") Fransız heykəltəraş Frédéric Auguste Bartholdi tərəfindən hazırlanmış və 1886-cı ildə ABŞ-a hədiyyə edilmişdir. Fransızlar bu hədiyyəni ABŞ-ın müstəqilliyinin 100 illiyi münasibətilə vermişdilər. Bu, sadəcə dostluq jesti deyildi – bu, Avropa mütləqiyyətinə qarşı duran iki millətin ortaq azadlıq ideyası idi.
Fransa üçün bu heykəl, inqilabların xatirəsi idi. Amerika üçünsə, yeni başlanğıc, köləlikdən azad olmuş bir cəmiyyətin simvolu. Heykəl Nyu-York limanında yerləşdirilərək milyonlarla mühacirin ilk gördüyü şeyə çevrildi – azadlığın fiziki forması.
III. Heykəlin Qadın Forması – Təsadüf deyil
Heykəlin qadın formasında olması təsadüfi deyil. Qadın burada yalnız gözəlliyin deyil, doğuşun, müqavimətin və içsel gücün simvoludur. Qadın fiquru qədim Roma tanrıçası Libertas-a əsaslanır. Libertas – azadlıq, hüquq və bərabərlik rəmzi idi. Azadlıq Heykəli bu tanrıçanın modern dünyadakı əksidir.
Əlində məşəl – maarifləndirmə, yol göstərmə simvoludur. Sol əlində isə Birləşmiş Ştatların Müstəqillik Bəyannaməsinin tarixi (4 iyul 1776) yazılmış kitab var. O, yol göstərir və eyni zamanda hüququ qoruyur.
IV. Heykəlin Bədən Dili – Qadının susaraq danışması
Azadlıq Heykəli heykəl olduğu üçün danışmır, amma bütün bədəni ilə qışqırır:
-
Ayaq altında zəncirlərin qırılması: köləlikdən azadlıq.
-
Gözlərindəki qərarlılıq: gələcəyə inam.
-
Başının tərzi: hökm yox, xidmət edən liderlik.
-
Tacdakı yeddi şüa: dünyanın yeddi qitəsinə azadlığın işığını yaymaq.
Bu qadın fiquru heç vaxt yaşlanmır, yorulmur və susmur. O daşa çevrilmiş olsa da, hər küləkdə, hər günəş doğanda yenidən "danışır".
V. Mühacirlər üçün ümid – Qadın səsi limanda
19-cu və 20-ci əsrlərdə Avropadan milyonlarla insan ABŞ-a köç edirdi. Onlar aclıqdan, müharibədən, dini təqiblərdən qaçaraq "yeni həyat" ümidi ilə gəldilər. Azadlıq Heykəli onlar üçün ilk qarşılayan qadın idi. Göz yaşları içində, gəmilərin göyərtəsindən bu heykələ baxan insanlar onu "ana", "xilaskar", "qəbul edən" kimi görürdü.
Emma Lazarusun yazdığı məşhur şeir heykəlin ruhunu belə ifadə edir:
"Verin mənə yorğunlarınızı, kasıblarınızı, Azad nəfəs üçün darıxan kütlələrinizi..."
Bu sətirlər qadın səsinin dua kimi səsləndiyi misralardır – qəbul, şəfqət və ümid.
VI. Tənqid və dəyişən mənalar
Zamanla Azadlıq Heykəli təkcə ümid deyil, tənqidlərin də hədəfi oldu. Bəziləri dedi ki, bu qadın təkcə azadlığı deyil, Amerikanın ikili standartlarını da təmsil edir:
-
Afrika əsilli amerikalıların əsarəti zamanı "azadlıq" heykəli kimə danışırdı?
-
İrqçilik və sosial ədalətsizlik içində bu simvol nə qədər səmimidir?
-
Qadının heykəl kimi simvollaşdırılması, amma real qadınların hüquqsuzluğu...
Bu suallar göstərir ki, hər simvol öz dövrünə uyğun anlam qazanır və dəyişir.
VII. Feminist baxış – Daşdan qadına can vermək
Azadlıq Heykəli bir çox feminist nəzəriyyəçiyə görə, qadının gücünü təmsil etsə də, susan və hərəkətsiz fiqur olaraq qadının sükutunu da əks etdirir. O danışmır, cavab vermir, müdaxilə etmir. Lakin bəziləri üçün o, elə bu səssizliyi ilə daha çox deyir – səsi olmayanların səsi olur.
O qadın danışmır, çünki onun adından danışmaq və müdafiə etmək artıq bizim borcumuzdur.
VIII. Müasir dövrdə simvolun yenilənməsi
Bugünkü dünyada Azadlıq Heykəli artıq sadəcə ABŞ-ın deyil, bütün dünyanın ortaq ruh halını əks etdirir. O:
-
Mühacirlərin sığınacaq ümidi,
-
Qadınların güc simvolu,
-
İnsan hüquqlarının gözətçisi,
-
İnternet çağında isə azad düşüncənin müdafiəçisidir.
Heykəl artıq daş deyil – ideyadır. Sərhəd keçmir, amma zamanı aşır. Din, irq, cinsiyyət tanımır – yalnız vicdanı dinləyir.
IX. Nəticə – Daşdan doğulan səs susmur
Azadlıq Heykəli qadın bədənində simvollaşan bir idealdır. O, daşdan doğulub, amma ruhla yaşayır. Hər baxan onu öz içində danışdırır: kimisi onda ananı görür, kimisi rəhbəri, kimisi sadəcə bir həsrət.
Bu heykəl bizi dinləmir – amma biz onu dinləyirik. Çünki o, susaraq danışmağın nə olduğunu öyrədir.
Qadın səsi təkcə dillə yox, daşa da yazıla bilər. Azadlıq Heykəli bunun əbədi sübutudur.
shefeq.com oxucuları üçün xüsusi hazırlanmış məqalə
Sual və Rəy:
Sizcə, Azadlıq Heykəli bu gün də qadının gücünü və insan azadlığını təmsil edə bilir? Bu daş heykəl sizin üçün hansı duyğunu oyadır: ümid, tənhalıq, yoxsa dirəniş?
Rəylərinizi bizimlə bölüşün – biz shefeq.com olaraq, sizin baxış bucağınızı eşitməkdən məmnun olarıq!
