I. Giriş: Güzgünün susan dili
Güzgü bir zamanlar həqiqətin sadə tərcüməçisi idi. O, səni olduğu kimi göstərirdi. Amma indi, filtrlər dövründə, o sadə güzgü qadının ən böyük düşməninə çevrilə bilər. Güzgüdə gördüyümüz sima – bizim özümüzdürmü? Yoxsa cəmiyyətin yaratdığı bir idealın əksidir?
“Güzgüyə baxanda nə görürsən?” sualı bu gün “Instagram filtrinə baxanda nə görürsən?” sualından daha çox qorxudur.
Bu məqalədə güzgü anlayışının psixoloji, sosial və texnoloji aspektlərini dərinliklə araşdıracağıq.
II. Texnologiyanın kölgəsində: Filtrin psixologiyası
Snapchat, Instagram, TikTok və s. — bu platformalarla bir kliklə burun kiçilir, çənə uzanır, dəri pürüzsüz olur. Bu, artıq estetik əməliyyata ehtiyac yaratmadan "filtrli ideal mən" formalaşdırır. Amma bu "ideal mən", gerçək "mən"i sükuta məhkum edir.
A. “Filtrli reallıq”ın yaratdığı psixoloji pozğunluqlar:
-
Body Dysmorphia (bədən dismorfiyası): İnsan güzgüdə özünü olduğundan fərqli və qüsurlu görməyə başlayır.
-
Snapchat Dysmorphia: Filtrlərlə gözəl görünən insanlar real görünüşlərinə qarşı narazı olur.
-
Özünü inkar sindromu: Güzgü reallığını rədd etmək, yalnız filtrli fotoları bəyənmək.
B. Nəticə:
İnsanın ruhu güzgüdəki görünüşündən daha dərindirsə, bəs niyə filtrsiz halımız bizi bu qədər narahat edir?
III. Güzgü ilə münasibət: Uşaqdan qadına keçid
Uşaq birinci dəfə güzgüyə baxanda təəccüblənər. Gördüyü onun üçün oyundur. Amma böyüdükcə bu oyun ciddiləşir. Qız uşağı yeniyetməyə çevrildikdə, güzgü – artıq təkcə əks deyil, qiymətləndirici olur.
A. Qadının güzgü ilə olan münasibəti:
-
Güzgü qarşısında daha çox vaxt keçirmək
-
Makiyaj etməzdən əvvəl və sonra baxışların dəyişməsi
-
"Selfie" çəkmədən əvvəl filtr axtarışı
B. “Görünmək üçün yaşamaq” paradoksu:
Cəmiyyət qadını gözəl olmağa məcbur edir. Güzgü isə bu gözəlliyin nə qədər "yetərli" olub-olmadığını qiymətləndirir. Beləliklə, qadın güzgüdə özünü yox, qəbul olunmaq istəyini görür.
IV. Sosial medianın güzgüyə qarşı çevrilməsi
Sosial media – yeni güzgümüzdür. Amma bu güzgü real əksi deyil, redaktə olunmuş, seçilmiş və bəzənmiş versiyadır.
A. Filtrli gözəllik norması:
-
"Təbii gözəllik" anlayışının itməsi
-
Hər kəsin eyni görünməyə çalışması
-
İnstagram estetikası: burun, çənə, dodaq, qaş standartları
B. “Like” sayı – yeni güzgü ölçüsü:
Artıq özünü sevmə meyarı: neçə nəfər bəyəndi? neçə nəfər paylaşdı? neçə nəfər baxdı?
Güzgü sükutla göstərir, sosial media isə səni səs-küylə dəyişdirir.
V. Fəlsəfi baxış: Güzgü özümüzə deyil, başqalarının gözlərinə çevrildisə…
Bəlkə də biz güzgüdə özümüzə yox, başqalarının baxışına baxırıq. Onların bəyənəcəyi simanı görmək istəyirik. Güzgü artıq vicdan deyil, sosial təsdiq axtarışıdır.
A. “Mən kiməm?” sualı yerini “Mən necə görünürəm?” sualına verib.
Bu dəyişiklik insanın daxili aləmini vizual estetikaya tabe edir. Bu isə kimlik böhranına gətirib çıxarır.
İnsanın güzgüdə özünü tanımaması, daxildəki mənin çöldəki görünüşlə uzlaşmamasıdır.
VI. Alternativ yol: Güzgü ilə barış
Güzgünü düşmənə çevirməmək üçün nə etmək olar?
A. Özünüdərk və şəfqət:
-
Güzgüdə gördüyünü mühakimə etmə, anla.
-
Özünü başqasının bəyəndiyi üçün deyil, özün olduğun üçün sev.
B. Texnologiyadan şüurlu istifadə:
-
Filtrlərdən istifadə edərkən onların süni olduğunu xatırla.
-
"Like" üçün deyil, yaddaş üçün foto çək.
C. Qız uşaqlarına güzgünü dost kimi tanıt:
-
Güzgü qarşısında pozitiv dialoqlar qur.
-
Onlara özlərini görünüşlə yox, dəyərlə ölçməyi öyrət.
VII. Nəticə: Güzgüdə gördüyümüzlə kim olduğumuz fərqli ola bilər
Güzgü yalan danışmır, amma biz ona baxarkən doğru görməyi unuduruq.
Güzgü – əgər o, özümüzü dəyərləndirmək üçün bir vasitədirsə – bizi azad edə bilər. Amma o, sosial media filtrinin davamı olaraq istifadə olunursa, o zaman ruhumuzu boğar.
Güzgünü yenidən dost etmək vaxtıdır. Çünki orada gördüyün sima sənə gülümsəməyə layiqdir.
shefeq.com deyir:
Həqiqi gözəllik – güzgünü sevməyə cəsarət etməkdir.
Makiyaj, filtr, pozalar – bunların hamısı bir yana... Sən güzgüdə səmimi baxış görürsənsə, demək ki, yenidən özünə dönmüsən.