Giriş
Evlilik yalnız hüquqi və sosial bir müqavilə deyil – o, insan həyatının ən kövrək, amma eyni zamanda ən güclü bağlarından biridir. Cəmiyyətlər dəyişsə də, bir çox ənənəvi fikir hələ də yaşayır: “Kişi evin dirəyidir.” Bəs qadın nədir? Bu sual sadə görünsə də, cavabı həm dərin, həm də çoxşaxəlidir. Bu məqalədə ailə daxilində kişi və qadının gerçək rollarını, tarixi, emosional, sosial və psixoloji aspektləri ilə birlikdə araşdıracağıq.
I. Tarixi Kontekstdə Rolların Formalaşması
Tarix boyu cəmiyyətlərdə kişi və qadının rolları sərt şəkildə müəyyənləşdirilmişdir. Ənənəvi ailə modelində kişi ailənin başçısı, təminatçısı və qoruyucusu kimi qəbul olunurdu. Qadın isə evin içində – uşağın tərbiyəsi, yemək, təmizlik və ailənin daxili işlərindən məsul şəxs idi.
Bu bölgülərin yaranması əsasən bioloji və fiziki fərqlərə əsaslanırdı. Kişilər fiziki cəhətdən daha güclü olduqları üçün işgüzar fəaliyyətlərdə, ovda, tikintidə və digər ağır işlərdə çalışırdılar. Qadınlar isə doğuş və ana südü kimi funksiyalara görə daha çox ev daxilində qalırdılar.
Amma bu bölgü zamanla dəyişməyə başladı. İqtisadiyyatın, təhsilin, texnologiyanın və qadınların iş həyatına daxil olması ilə ailə modelində yeni bir dinamik meydana gəldi.
II. "Kişi Dirəkdir" – Bu Nə Deməkdir?
Bu ifadə kişi haqqında çox güclü və mühüm bir metaforadır. Dirək – evin çöküb-dağılmaması üçün onu dayaqda saxlayan əsas dayaqlardan biridir. Amma bu ifadənin özündə yük daşımaq, sabitlik vermək və cavabdehlik kimi anlamlar da var.
Kişinin ənənəvi rolu bunları əhatə edir:
-
Maddi təminatçı olmaq;
-
Ailəni təhlükələrdən qorumaq;
-
Qarar verici olmaq;
-
Avtoritet və rəhbər olmaq.
Amma bu modelin mənfi tərəfi də var. Kişi bəzən bu yükləri təkbaşına daşımalı olur və öz emosiyalarını sıxışdırmağa məcbur qalır. "Kişi ağlamaz", "Kişi zəif olmaz" kimi düşüncələr kişiləri də daxildən yaralayır.
Müasir dövrdə kişi necə bir dirək olmalıdır?
-
Həm fiziki, həm də emosional dayaq;
-
Eşidən, anlayan və hiss edən;
-
Sadəcə maliyyə yox, mənəvi sabitlik yaradan;
-
Uşaqları ilə vaxt keçirən ata;
-
Həyat yoldaşının yanındakı yoldaş.
III. Bəs Qadın Nədir? – Ruh, Hiss və Harmoniya
Əgər kişi evin dirəyidirsə, qadın da o evin nəfəsidir. Onun varlığı evi isidir, canlandırır və ora ruh verir.
Qadının rolu – görünməyən güc:
-
Emosional iqlimi tənzimləyir;
-
Evdə sevgi, mərhəmət və anlayış atmosferi yaradır;
-
Uşağın şəxsiyyətinin formalaşmasında əsas təsirə malikdir;
-
Həyat yoldaşının psixoloji dəstəkçisidir;
-
Ailə üzvləri arasında körpüdür.
Amma qadınların da üzərinə düşən yük çoxdur. Müasir dövrdə qadınlar həm işləyir, həm evə baxır, həm ana olur, həm də gözəl həyat yoldaşı. Bəzən özlərini itirir, tükənirlər, amma susurlar.
Qadının roluna hörmət edilməsi üçün:
-
Onun evdəki görünməyən əməyini dəyərləndirmək;
-
Dəstək olmaq, təşəkkür etmək;
-
Onun da istirahətə, şəxsiyyətə və həyata ehtiyacı olduğunu qəbul etmək lazımdır.
IV. Rollar Rəqabət Yox, Tamamlanmadır
Evlilikdə rolların bərabər olması o demək deyil ki, hər iki tərəf eyni şeyi etməlidir. Əsas məsələ – hansı tərəf nəyi daha yaxşı bacarırsa, onu etməlidir.
Misal:
-
Əgər qadın daha yaxşı maliyyə idarə edirsə, o bu sahədə öndə ola bilər;
-
Əgər kişi yemək bişirməyi sevirsə, bu da zəiflik deyil – bu bir bacarıqdır;
-
Uşağın dərslərinə kim daha yaxşı kömək edə bilərsə, bu onun məsuliyyəti olmalıdır.
Bunları müəyyənləşdirmək üçün açıq və dürüst ünsiyyət vacibdir. Rolların dəyişməsi gücsüzlük yox, elastiklik və yetkinlik əlamətidir.
V. Stereotiplərin Vurduğu Zərər
Cəmiyyətdə kök salmış bəzi fikirlər ailə münasibətlərini zədələyir:
-
"Kişi ev işinə qarışmaz" – nəticə: qadın tükənir.
-
"Qadın susmalıdır" – nəticə: emosional partlayışlar.
-
"Kişi evə söz gəzdirməz" – nəticə: emosional izolyasiya.
Bu cür stereotiplər ailə daxilində qarşılıqlı anlayışa, sevgiyə və balanslı paylaşmaya mane olur.
Bu günün ailəsi artıq əməkdaşlıq, çeviklik və qarşılıqlı hörmət üzərində qurulmalıdır.
VI. Uşaqlar Rolları Güzgü Kimi Görür
Uşaqlar ana və atanın davranışlarını modelləşdirirlər. Əgər evdə ata anaya hörmətlə yanaşırsa, uşaq da qadına hörmət etməyi öyrənir. Əgər ana atanın fikirlərini dinləyirsə, uşaq da dialoq mədəniyyətini mənimsəyir.
Ən yaxşı tərbiyə – nümunə olmaqdır.
-
Ata evə sevgi ilə gəlirsə – evdə sükunət yaranır;
-
Ana özünü unutmursa – uşaq qadının dəyərini anlayır;
-
Hər ikisi bir-birinə vaxt ayırırsa – uşaq münasibətin dəyərini hiss edir.
VII. Gerçək Rollar – Özünü Tapmaq və Paylaşmaq
Əslində kişi və qadın rolları hisslərlə və qarşılıqlı anlaşma ilə müəyyənləşməlidir.
Kişi üçün:
-
Güclü olmaq – susmaq yox, dürüst danışmaqdır;
-
Liderlik – hökm etmək yox, yön verməkdir;
-
Sevgi vermək – zəiflik deyil, cəsarətdir.
Qadın üçün:
-
Qayğı göstərmək – köləlik deyil, mərhəmətdir;
-
Dəstək olmaq – şəxsiyyətsizlik deyil, sevginin formasıdır;
-
Özünü qorumaq – eqoizm deyil, balansdır.
Nəticə: Evin Dirəyi və Nəfəsi Birlikdə Durur
Kişi evin dirəyidirsə, qadın da onun üzərində dayandığı torpaqdır. Bu iki güc bir-birini inkar etmir, tamamlayır. Güclü ailə, güclü cəmiyyətin təməlidir. Və bu təməl, yalnız qarşılıqlı hörmət, sevgi, anlayış və əməkdaşlıq ilə qurula bilər.
Gerçək ailə – bir nəfərin hökmranlığı deyil, iki nəfərin ahəngi və qarşılıqlı böyüməsidir. Bu harmoniya qurulduqda ev artıq sadəcə bir məkan yox, bir nəfəs, bir ruh, bir yuvaya çevrilir.
Sənin fikrin bizim üçün dəyərlidir!
Səncə, bu gün evlilikdə kişi və qadının rolları necə olmalıdır?
“Kişi evin dirəyidir” fikri ilə razısanmı, yoxsa fərqli düşünürsən?
Qadının ailədəki görünməyən gücü haqqında nə düşünürsən?
Rəylərdə düşüncələrini paylaş!
Sənin baxışın başqalarına da ilham ola bilər. Ailəni necə qoruyursan, hansı dəyərlərə inanırsan? Yaz, birlikdə öyrənək və böyüyək!
