GİRİŞ: Ölkəmi Yoxsa Platforma?
Dənizin ortasında, dalğaların qoynunda, kiçik bir platforma üzərində yerləşən və özünü müstəqil ölkə elan edən bir yer təsəvvür edin. Onun əhalisi bir ailədən ibarətdir. Orada öz konstitusiyası, pul vahidi, bayrağı, hətta futbol komandası var. Bu yerin adı – Sealand Knyazlığıdır.
Bu məqalədə siz Sealandın necə yarandığını, hansı hüquqi və siyasi əsaslara söykəndiyini, və niyə bu qədər maraq doğurduğunu öyrənəcəksiniz.
I. Başlanğıc: II Dünya Müharibəsinin Qalıqları
Sealand əslində HM Fort Roughs adlı dəniz qalasıdır. Bu qala 1943-cü ildə İngiltərə tərəfindən Almaniya hərbi gəmilərini izləmək və İngiltərəni qorumaq üçün Şimal dənizində inşa olunmuşdu. Müharibədən sonra isə tərk edilmiş vəziyyətdə qaldı.
1966-cı ildə isə bu tərk edilmiş platformaya Roy Bates adlı bir keçmiş ingilis hərbçisi sahib çıxdı və onun üzərində öz "ölkəsini" yaratdı.
II. Sealandın Qurulması – “Mən Artıq Şahzadəyəm!”
Roy Bates 1967-ci ildə platformanı qanunsuz radio yayımları üçün istifadə etmək istədi, çünki Böyük Britaniya qanunlarından kənarda idi.
Lakin bir müddət sonra qərara gəldi ki, bu yer müstəqil dövlət ola bilər. Beləcə:
-
Sealand adlandırdı.
-
Özünü “Knyaz Roy” elan etdi.
-
Ailəsinə və yaxınlarına müxtəlif “vəzifələr” verdi: şahzadə, nazir, müdafiə naziri və s.
III. Qanun və Hüquq: Bu Həqiqətən Ölkədir?
Bəs hüquqi baxımdan bu "dövlət" qəbul olunurmu?
-
Sealandın əsas arqumenti: 1968-ci ilə qədər bu platforma Böyük Britaniyanın 3 dəniz milindən uzaqda yerləşirdi, yəni beynəlxalq sular daxilində.
-
Roy Bates İngiltərənin müdaxiləsinə qarşı çıxırdı və “sərhəd pozuntusu” halında atəş açmağa belə hazır idi.
-
1968-ci ildə bir İngilis gəmisinə xəbərdarlıq atəşi açdı. Məhkəmə Sealandın “İngiltərə hüquq dairəsində olmadığına” qərar verdi – bu, Roy üçün qələbə idi!
IV. Qiyam, Hücum və “Dövlətlərarası Müharibə”
1978-ci ildə Sealand əslində bir “dövlət çevrilişi” yaşadı:
-
Alman əsilli iş adamı Alexander Achenbach, Sealandı “investisiya layihəsinə çevirmək” adıyla adamlarını platformaya göndərdi və Roy Batesin oğlunu əsir aldı!
-
Roy Bates bu xəbəri alar-almaz helikopterlə qayıtdı və “əsgəri əməliyyatla” platformanı geri aldı.
-
Əsir alınan alman və holland vətəndaşlarını yalnız Almaniyanın səfirliyinin xahişi ilə azad etdi.
Bu hadisə Sealand tərəfdarları tərəfindən “biz beynəlxalq münasibətlərin bir parçasıyıq” arqumentinə çevrildi.
V. İqtisadiyyat, Valyuta və Pasportlar
Sealand iqtisadi cəhətdən tam müstəqil deyil, amma simvolik dövlət strukturu yaradılıb:
-
Sealand dolları – yalnız xatirə olaraq verilir.
-
Pasportlar – 1990-cı illərdə 150 mindən çox insan “Sealand pasportu” aldı.
-
Konstitusiya və rəsmi gerb hazırlanıb.
-
Onlayn şəkildə “Sealand lordu”, “düşesi”, “şahzadəsi” titulları satılır – bu da əsas gəlir mənbəyidir.
VI. Rəqəmsal Dövlət – Yeni Dövrün Modeli?
Sealand son illərdə özünü rəqəmsal suverenlik modelinə çevirmək istəyir:
-
Server mərkəzi olmaq – “dövlətin” hüdudları xaricində yerləşən data mərkəzi ideyası ilə ortaya çıxdı.
-
Blockchain texnologiyası ilə bağlı planlar açıqlanıb.
-
VPN və təhlükəsiz məlumat saxlama xidməti təqdim etməyi planlayırdılar.
Lakin hüquqi maneələr, infrastruktursuzluq və platformanın fiziki köhnəlməsi bu planların qarşısını aldı.
VII. Rəsmi Tanınma Və Mövqeyi
Heç bir ölkə Sealandı rəsmi olaraq tanımır. Lakin bəzi maraqlı faktlar var:
-
Almaniya Sealandla “rəsmi əlaqə” qurmuş ilk ölkə kimi qeyd olunur – səfirlik vasitəsilə əsir vətəndaşını azad etdirmək təşəbbüsü.
-
UNESCO və BMT tərəfindən tanınmır.
-
Hüquqşünaslar bu modeli “mikro-millətçilik” və ya “pseudo-state” adlandırır.
VIII. Mədəniyyət və Popkulturada Sealand
Sealand dünyada geniş maraq doğurub və aşağıdakı sahələrdə yer alıb:
-
Kitablar, sənədli filmlər, TV verilişləri – BBC və Netflix onun haqqında çəkilişlər aparıb.
-
Futbol komandası – qeyri-rəsmi turnirlərdə iştirak edir.
-
Hekayələr, komikslər, oyunlar – bir çox virtual dünyada yer alıb.
Sealand bir “ölkə” olmasa da, ideya olaraq dünyanın təxəyyülündə yaşayır.
NƏTİCƏ: Pasportdan Kənarda Qalan Suverenlik
Sealand – əslində sadəcə dəniz ortasında bir platformadır. Amma bu platforma, insan azadlığı, sərhədsiz düşüncə, hüquqi boşluqların necə istifadə edilə biləcəyi mövzusunda simvolik bir hekayəyə çevrilib.
Bu hekayə bir sual doğurur:
"Əgər dövlət yalnız ərazi, xalq və hökumətdən ibarətdirsə, niyə bir ailənin yaratdığı Sealand bu qədər rezonans doğurur?"