Qızılca — son dərəcə yoluxucu və bəzən həyati təhlükə yaradan virus xəstəliyidir. Peyvənd olunmayan insanlar ən yüksək risk qrupuna daxildir. Aşağıda bu infeksiya ilə bağlı bilməli olduğunuz əsas məqamlar təqdim olunur.

1. Qızılca ciddi xəstəlikdir

Qızılca yüksək qızdırma, öskürək, burun axıntısı, konyuktivit və xarakterik dəri səpgisi ilə başlayır. Xəstəlik həmçinin ağırlaşmalara səbəb ola bilər:

• Pnevmoniya — qızılca ilə ölümün ən yaygın səbəbi

• Beyin iltihabı (ensefalit) — karlıq və zehni gerilik yarada bilər

Təxminən 1000 uşağın 1–2-si qızılca səbəbilə həyatını itirir.

2. Qızılca dünyanın ən yoluxucu xəstəliklərindən biridir

Yoluxmuş bir şəxs 12–18 nəfəri yoluxdura bilər. Bu, epidemioloji baxımdan çox yüksək göstəricidir.

Virus hava-damcı yolu ilə yayılır və xəstə otaqdan çıxdıqdan sonra belə 2 saata qədər havada qala bilər. Ən təhlükəlisi isə odur ki:

• İnsanlar səpgilər çıxmazdan əvvəl artıq yoluxdurucu olurlar.

3. Qızılcanın qarşısını almağın ən effektiv yolu — peyvənddir

1963-cü ildən bəri qızılca peyvəndi geniş istifadə edilir və çox yüksək qorunma təmin edir. ABŞ və digər ölkələrdə əhalinin böyük hissəsi peyvənd olunur.

4. 2000-ci ildə ABŞ qızılcanın aradan qaldırıldığını elan etmişdi

Lakin 2014-cü ildən etibarən peyvənddən imtinanın artması və xaricdən virusun daşınması səbəbilə yenidən ciddi alovlanmalar başladı. 2015-ci ildə Disney əyləncə parklarında qeydə alınan yoluxma hadisəsi böyük epidemiya yaratdı.

5. Peyvənd dövründən əvvəl qızılca demək olar ki, bütün uşaqlar tərəfindən keçirilirdi

Peyvənd tətbiq olunmamışdan əvvəl ABŞ-da:

• Hər il 3–4 milyon yoluxma

• 400–500 ölüm

• 48 000 ağırlaşmış xəstə qeydə alınırdı.

6. Qızılca bir dəfə keçirilsə, ömürlük immunitet yaranır

Bir dəfə yoluxma insanı ömür boyu təkrar yoluxmadan qoruyur.

7. Hamı peyvənd ola bilmir

Peyvənd üçün tibbi əks göstəriş olan qruplar:

• 1 yaşdan kiçik körpələr

• İmmun sistemi zəif olan xəstələr (xərçəng, immunosupressiv müalicə və s.)

Bu səbəbdən ətrafdakı insanların peyvənd olunması onların qorunması üçün həyati əhəmiyyət daşıyır.

8. Qızılca peyvəndi çox güclü qorunma təmin edir

CDC məlumatına görə:

• 1 dozada qorunma — 93%

• 2 dozada qorunma — 97%

Tam peyvənd olunmuş insanların xəstəliyə tutulma ehtimalı azdır və xəstəlik daha yüngül keçir.

9. Qızılca peyvəndinin autizmə səbəb olması barədə iddialar əsassızdır

1998-ci ildə yayılan və ciddi narahatlıq yaradan araşdırma sonradan:

• Saxta məlumatlar üzərində qurulduğu üçün geri çağırıldı

• Araşdırmanın müəllifi tibbi lisenziyasını itirdi

Autizm və peyvənd arasında heç bir elmi əlaqə yoxdur.

10. Peyvənd üçün heç vaxt gec deyil

Əgər peyvənd olunub-olunmadığınıza əmin deyilsinizsə və tibbi əks göstəriş yoxdursa, CDC MMR peyvəndi olunmasını tövsiyə edir.

Genetik mutasiya: PRDM12 geninin insanlarda ağrı hissini bloklaması

Ağrı — bədənin təhlükə barədə xəbərdarlıq sistemidir. Lakin bəzi insanlarda nadir genetik mutasiya səbəbilə ağrı hissi tamamilə olmur. Bu vəziyyət düşündüyünüz qədər “şanslı” hal deyil, çünki insanı ciddi zədələrə qarşı müdafiəsiz qoyur.

PRDM12 geni nə edir?

PRDM12 geni sinir sistemində ağrı siqnallarını daşıyan nosiseptorların inkişafında əsas rol oynayır.

• Genin mutasiyaya uğramış forması nosiseptorların yaranmasını pozur.

• Belə insanlar yanıqlar, sınıqlar, göz zədələri kimi ciddi travmaları hiss etmir.

• Bu isə həyati təhlükə yarada bilər.

Elm üçün nə deməkdir?

Bu genin mexanizmini anlamaq gələcəkdə:

• Xroniki ağrıları yan təsirsiz bloklayan yeni dərmanların hazırlanmasına yardım edə bilər.

Stony Brook Universitetindən neyrobioloq Simon Halegoua bildirir:

“Bu kəşf çox ümidvericidir, lakin klinik tətbiq üçün hələ uzun yol var.”

Nəticə

Qızılca — qarşısı peyvəndlə tam alınan, lakin çox təhlükəli xəstəlikdir. PRDM12 geninə dair araşdırmalar isə genetik məlumatların gələcəyin ağrı müalicəsində inqilab yarada biləcəyini göstərir.

İki mövzu — infeksion təhlükə və genetik tədqiqat — insan sağlamlığının həm müdafiə, həm də bioloji mexanizmlər baxımından necə dərin və mürəkkəb olduğunu bir daha sübut edir.