I. Giriş – Səssizliyin Ortasında Doğulan Dahi
Dünyada elə şəxsiyyətlər var ki, onlar yaşadıqları dövrü dəyişməklə qalmayıb, sonrakı əsrlərin ruhunu da formalaşdırıblar. Lüdviq van Bethoven məhz belə insanlardan biridir. Musiqi tarixinin ən güclü simalarından biri olan Bethovenin həyatı əslində bir paradokslar silsiləsidir: səssizlik içində musiqi yaradan, fiziki çatışmazlığa baxmayaraq ruhunun gücü ilə milyonlara toxunan bir dahidir o. O, yalnız musiqi bəstələmədi – o, insan iradəsinin, dözümün və ilhamın simfoniyasını yaratdı.
II. Uşaqlığın Zülmü – Əsrin İlk Akkordları
1770-ci ilin dekabrında Almaniyanın Bonn şəhərində doğulan Bethovenin uşaqlığı parlaq deyildi. Atası Yohan Bethoven sərt və içkiyə aludə olmuş bir adam idi. Oğlunu ikinci Motsart etmək istəyirdi, amma zorakılıq və təzyiqlə. Saatlarla pianoda məşq etdirdiyi oğlu uşaqkən musiqini bir qurtuluş yox, cəza kimi qəbul edirdi. Ancaq zamanla musiqi Bethovenin acılarını danışdığı dildə çevrildi – o, notlar vasitəsilə hisslərini dünyaya çatdırmağa başladı.
III. İlk Addımlar və Vyana Yolu
Bethovenin ilk müəllimləri arasında Gottlob Neefe vardı. Onun sayəsində Bethovenin ilk əsərləri çap olundu. 1787-ci ildə Vyanaya – Avstriyanın musiqi mərkəzinə yollandı və burada Motsartla tanış oldu. Əfsanəyə görə, Motsart onun improvizasiyasını eşidəndə demişdi: "Bu oğlan haqqında dünya danışacaq." Amma anasının xəstəliyi səbəbindən Bonn-a qayıtmaq məcburiyyətində qaldı. Anasını itirdikdən sonra ailənin yükü onun çiyinlərinə düşdü.
1792-ci ildə Haydnın dəvəti ilə yenidən Vyanaya qayıtdı. Burada ciddi təhsil aldı, klassik musiqi prinsiplərini mənimsədi, amma ruhu ilə bu prinsipləri sındırmağa da başladı.
IV. Səssizliyin Gəlişi – Kar Olaraq Doğan Simfoniya
1798-ci ildən başlayaraq qulaqlarında uğultular hiss etməyə başladı. Bu, onun üçün dəhşətli xəbər idi. Musiqiçinin kar olması, rəssamın kor olması ilə eyni dərəcədə faciədir. 1801-ci ildə dostlarına yazdığı məktubda sağırlaşdığını etiraf edirdi. Bu acı gerçəklik onu depressiyaya saldı. 1802-ci ildə yazdığı "Heiligenstadt Vasiyyəti" adlı məktubda intiharı düşünməsinə baxmayaraq, musiqi sevgisinin onu yaşatdığını bildirirdi.
V. Taleyə Qarşı Üsyan – Yaradıcı Gücün Partlayışı
Bethovenin sağırlaşması onun musiqi fəaliyyətini dayandırmadı, əksinə dərinləşdirdi. O, səsləri eşitmək əvəzinə, içində yaratmağa başladı. Onun simfoniyaları, sonataları, kvartetləri – hamısı insanın daxili fırtınalarını, üsyanını, kədərini, sevincini əks etdirirdi.
Ən məşhur əsərlərindən biri olan 5-ci Simfoniya – "Qapını döyən tale" motivi ilə başlayır. Bu əsər onun taleyə qarşı mübarizəsinin simvoludur.
VI. Azadlıq və İnsanlıq – İdealların Musiqisi
Bethovenin musiqisi yalnız fərdi duyğuların ifadəsi deyildi. O, dövrün ictimai-siyasi hadisələrinə də reaksiya verirdi. Fransız inqilabının azadlıq ideallarına heyran idi. Napoleonun adını əvvəlcə 3-cü Simfoniyasına (Eroika) vermişdi. Lakin Napoleon özünü imperator elan edəndə, əsərin adını dəyişdi. Bu jest onun azadlıq ideallarına nə qədər sadiq olduğunu göstərir.
VII. Ruhun Allaha Duaları – Missa Solemnis
Bethovenin dini inancı ənənəvi kilsə çərçivəsində deyildi. O, özünəməxsus şəkildə Tanrı ilə danışırdı – notlarla, melodiyalarla. Onun "Missa Solemnis" əsəri yalnız dini məna daşımırdı. Bu əsər, bir ruhun yaradıcı güc qarşısında təzimidir. Musiqidəki monumental güc və emosiya, Bethovenin Tanrıya yazdığı bir məktub kimidir.
VIII. Onun Gözləri – Görməyən Ruhun Baxışı
Bethoven kar idi. Səsləri eşitmirdi. Ancaq onun baxışları danışırdı. Konsertlərdə dirijor kimi çıxış edəndə orkestri "duyurdu" – vibrasiyalarla, ürək döyüntüsü ilə. Onun gözləri qeyri-adi şəkildə aləmi duyurdu.
O kar idi – amma biz onun simfoniyalarında Tanrını eşitdik. Kor idi – amma ruhumuzu oyatdı.
Onun fiziki məhdudiyyətləri onu sınmadı – əksinə onu insanlıq tarixinin zirvəsinə qaldırdı.
IX. 9-cu Simfoniya – İnsan Ruhunun Himni
1824-cü ildə yazdığı 9-cu Simfoniya onun həyatının kulminasiya nöqtəsidir. Bu əsər artıq kar olan bir insanın yaratdığı ən qüdrətli musiqi parçasıdır. Final hissəsindəki "Ode to Joy" (Sevinc Odu) insanlıq üçün yazılmış himndir. Bu əsər sanki bəşəriyyətə çağırışdır:
"Qardaş olun, bu ulduzlu səmanın altında, bir-birinizi sevin!"
9-cu Simfoniya musiqinin dilini aşan, birbaşa qəlbə toxunan bir manifestdir.
X. Ölməz Sevgiliyə Məktublar – Səssiz Eşq
Bethovenin şəxsi həyatı qarışıq və tənhaydı. O, çox sevdi, amma heç evlənmədi. Ən məşhur məktubları “Ölməz Sevgiliyə” yazdığı məktublardır. Bu məktublarda Bethovenin nə qədər həssas, ehtiraslı və qırılqan bir insan olduğu görünür. Musiqidə sərt, qüdrətli olan Bethoven, sevgi məktublarında bir uşaq kimi yalvarır, gözləyir, bağlanır.
XI. Ölüm və Əbədiyyət
Bethoven 1827-ci ilin martında vəfat etdi. Onun dəfn mərasimində 20 min insan iştirak etdi. Bu, təkcə bir bəstəkarın deyil, bir dövrün vidalaşması idi. Bethoven musiqi tarixində bir dönüş nöqtəsidir. Onun irsi, bu gün də yaşayır, yeni nəsillərin qəlbində təkrar-təkrar doğulur.
XII. Nəticə – Səssizlikdən Əbədiyyətə
Bethovenin həyatı insan iradəsinin, sənət gücünün və ruhun tükənməzliyinin təcəssümüdür. O, öz sükutunda bir dünya yaratdı. Səs eşitməyən bir insanın yazdığı musiqi bu gün milyardlarla insanın duyğularına toxunur.
Bethoven – səssizliyin içində Allaha çatan musiqidir.
O, kor idi – amma biz onun sayəsində içimizi görməyə başladıq. O, kar idi – amma biz onunla kainatın səsini eşitdik.
Və nəhayət:
"Musiqi – sükutun ən uca formasıdır" – bu fikir Bethovenin həyatının qısa xülasəsidir.
Bu məqalə shefeq.com oxucuları üçün xüsusi olaraq yazılmış və redaksiyamız tərəfindən sevgi ilə hazırlanmışdır.
Sual və Rəy:
Bethovenin hekayəsi sizi necə təsirləndirdi? Sizcə kar bir insanın belə güclü musiqi yaratması nə deməkdir? Şərh bölməsində fikirlərinizi paylaşın – biz sizin düşüncələrinizi dinləməkdən məmnun olarıq!
(shefeq.com komandası)
