TƏNHALIQ VƏ TÖVBƏ – İNSANIN ÖZÜNƏ QAYIDIŞI

GİRİŞ – Sükutun içində başlayan yol

Tənhalıq qorxuludurmu? Bəlkə də, bəli. Amma bəlkə də tənhalıq, insanın özü ilə ilk və yeganə tanışlığıdır. Bəzən qələbə səslərindən, həyatın gurultusundan, sosial şəbəkələrin hay-küyündən uzaq bir an gələr – və səssizlik başlar. Bu səssizlikdə isə bir çağırış var: Tövbə. Bu məqalə, tənhalığın və tövbənin bir-birini necə doğurduğunu, necə insanı özünə qaytardığını, və necə sükutda Allahı eşitməyin mümkün olduğunu araşdırır.

 I. Tənhalıq nədir? – Fiziki yox, ruhani ayrılıq

Tənhalıq çox zaman yanlış anlaşılır.
– Tək qalmaq, yalnız yaşamaq, dostsuz olmaq.
Əsl tənhalıq isə kütlə içində belə özünlə əlaqənin itməsidir. İnsan sanki hər kəsin içindədir, amma heç kəsin yanında deyil.

Hz. Əli (ə): “İnsanlar arasında o qədər tənhayam ki, sanki səhradayam.”

Tənhalıq – qapalı bir otaq deyil, qəlbindəki bir sükut boşluğudur.

 II. Tənhalıq niyə qorxudur? – Üzləşməkdən qaçış

İnsan öz fikirləri ilə qalmaqdan qorxur. Çünki:

• Həyat boyu topladığı maskalar orada soyulur.

• İçindəki vicdan danışmağa başlayır.

• Gecikmiş sual-cavablar səslənir.

Buna görə tənhalıqda:

• Bəziləri psixoloji panikaya düşür,

• Bəziləri isə dua etməyə başlayır.

Tənhalıq – ya uçurumdur, ya da nərdivan. Hansına çevriləcəyi – niyyətə bağlıdır.

III. Tövbə nədir? – Sadəcə günah etirafı deyil

Tövbə (ərəbcə: توبة) sözünün kökü “qayıtmaq” deməkdir. Yəni:

• Günahdan deyil,

• Özündən uzaqlaşdığın nöqtədən qayıtmaq.

Tövbə:

• “Mən etdiyimə peşmanam” demək deyil,

• “Mən özümə xəyanət etmişəm” deməkdir.

Bu fərq böyükdür. Çünki tövbə – Allahla barışmaqdan əvvəl, özünlə üzr istəməkdir.

IV. Tənhalıq və tövbə arasında görünməz körpü

Bəzən həyat səni özü ilə elə məşğul edir ki:

• Namazı unudursan,

• Vicdanınla danışmırsan,

• Öz səsindən uzaqlaşırsan.

Amma bir gün hər şey dayanır – və sən tənhalaşırsan.
Bu anda başlayır göz yaşı, susqunluq, ürək ağrısı.
Və o an bir səda gəlir:

“Qayıt... Mən burdayam.”

Tənhalıq – tövbənin qapısıdır. Kim səssizliyə qulaq verərsə, Allahın çağırışını eşidər.

V. Tövbənin mərhələləri – ruhi dönüş

Tövbə bir cümlə ilə deyil, hal ilə olur.

1. Peşmanlıq – Daxildə “kaş ki...” deyə başlayan səs

2. Etiraf – Özünə dürüst yanaşmaq

3. Qarşı çıxmamaq – Özünü müdafiə etməmək

4. Qayıtmaq – Əməldə dəyişiklik, dua ilə dönüş

5. Əzm – Eyni səhvi təkrarlamamaq niyyəti

Bu beş addım insanı ruhən təmizləyir, həyatını istiqamətləndirir.

VI. Quran və tövbə – Allahın cavabları

Quranın bir çox ayəsində tövbə təkcə günahkar üçün deyil, unutqan, çaşqın və yorulmuş insan üçündür:

“De: Ey öz canlarına zülm edən qullarım! Allahın mərhəmətindən ümidinizi üzməyin. Şübhəsiz ki, Allah bütün günahları bağışlayar...” – (Zumər, 53)

Bu ayə yalnızlıqda titrəyən hər qəlbə toxunur.
Allah deyir:

“Ümidini itirmə. Mən səni tərk etmədim.”

VII. Tövbə – dəyişmək yox, xatırlamaq

İnsan tövbə edəndə sanki yenidən doğulur. Amma bu dəyişmək deyil, əslində kim olduğunu xatırlamaqdır.

“İnsanı yaratdıq və onun nəfsini ilhamla bəzədik.” – (Şəms, 8)

Yəni sən Allahla doğulmusan. Tövbə – səni bu doğum halına qaytarır.
O hal ki:

• Qəlbin hələ kirli deyildi,

• Ruhun hələ parçalanmamışdı,

• Dua hələ məcburiyyət yox, ehtiyac idi.

VIII. Gecə və tövbə – səssizliyin içində səda

Allah Quranda belə buyurur:

“Gecələr az yatıb, səcdədə dua edənlərə bax...” – (Zariyat, 17)

Gecə – qəlbin danışdığı vaxtdır.
Sükut içində bir səda başlar:

• “Rəbbim, çox uzaqlaşdım...”

• “Sən məni görürsən?”

• “Mən geri dönmək istəyirəm.”

Gecənin içində tövbə – sanki ruhun doğum saatıdır.

IX. Tənhalıqdan tövbəyə, tövbədən Allaha – qayıdışın ssenarisi

1. İnsan yorulur.

2. Özünə çəkilir.

3. Tənhalıqda səssiz qalır.

4. Vicdan danışmağa başlayır.

5. Göz yaşları gəlir.

6. “Allahım” deyə səda qopur.

7. Və Quranın bir ayəsi səni tapır.

Bu ssenari minlərlə insanın həyatında yaşanıb.
Tənhalıq bədənin susması, tövbə ruhun danışmasıdır.

X. Peyğəmbərlərin tövbəsi – kamilliyin susqun nümunəsi

Hətta peyğəmbərlər belə:

• Tövbə ediblər,

• Allaha yönəliblər,

• Tək qalaraq dua ediblər.

Yunus peyğəmbərin duası:
“Səndən başqa tanrı yoxdur. Sən pak və müqəddəssən. Mən özümə zülm etmişəm.” – (Ənbiya, 87)

Bu dua tənhalığın ortasında deyilmişdi – balığın qarnında, tam qaranlıqda. Amma Allah onu eşitdi və xilas etdi.

NƏTİCƏ – Tənhalıqdan qorxma, tövbəni təxirə salma

Tənhalıq – sənə özünü tanıtmaq üçün verilmiş fürsətdir.
Tövbə – sənin qaranlıqların içində Allahın əlini uzatmasıdır.

Unutma:

• Allah sənin tövbəni gözləyir.

• Tənhalıq sənin ağlını deyil, qəlbini oyadır.

• Sən geri dönəndə Allah qapını açmır – səni qarşılayır.

Tənhalıqda dua, ən səmimi söhbətdir.
Tövbə – o söhbətin cavabıdır.