İqtisadiyyatla bağlı mənfi xəbərlərdən qaçmaq demək olar ki, mümkünsüzdür. Böyüklər kimi, uşaqlar da bu gərginliyi hiss edir — onlar detalları tam anlamasalar belə, səslərin tonunu, böyüklərin davranışını və əhval dəyişikliyini çox yaxşı sezirlər. Ailənizin maddi vəziyyəti sabit olsa belə, uşaqlarınızın dostlarının ailələrində iqtisadi çətinliklər ola bilər və onlar bu xəbərləri müxtəlif mənbələrdən eşidə bilərlər.
Bu səbəbdən, uşaqlarla iqtisadiyyat mövzusunda düzgün və sağlam ünsiyyət qurmaq həm onların psixoloji rahatlığı, həm də maliyyə savadlılığının təməli üçün çox vacibdir.
Uşaqlarla İqtisadiyyat Haqqında Dürüst Danışmaq Niyə Vacibdir?
İnsan davranışı üzrə mütəxəssis Connie Podesta bildirir ki, valideynlər uşaqlarla iqtisadiyyat haqqında açıq və dürüst olmalıdırlar:
“Uşaqlar böyüklər kimi həqiqəti qəbul edə bilirlər. Əsas problem — qeyri-müəyyənlikdir.”
Uşaqlara sadə şəkildə izah etmək olar ki:
-
bir çox insanlar lazımsız xərclərə yol verib,
-
kreditə daha çox güvəniblər,
-
indi pulun dəyəri və idarə edilməsi haqqında yenidən düşünmək lazımdır.
Bu, onlara pulun gücü, düzgün istifadə olunması və sui-istifadənin nəticələri barədə danışmaq üçün mükəmməl fürsətdir.
Uşaqlar Özlərini Təhlükəsiz Hiss Etməlidirlər
Pediatr və valideynlik üzrə ekspert Laura Jana vurğulayır ki, uşaqlar üçün ən vacib olan “təhlükəsizlik hissidir”.
Valideynlər:
-
ailənin maliyyə vəziyyəti ilə bağlı sadə və qısa izah verməli,
-
uşaqlara hər şeyin nəzarət altında olduğunu bildirməli,
-
öz emosiyalarını idarə edərək uşaqlarda narahatlıq yaratmamalıdırlar.
Məsələn:
“Biz bu ay daha az pul xərcləyəcəyik, amma evimiz, yeməyimiz və təhlükəsizliyimiz yerindədir.”
Uşaqları Problemin Həllinə Cəlb Etmək
Həm uşaqlar, həm də böyüklər üçün bir problemlə bağlı nəsə etmək imkanı stressi azaldır.
Mütəxəssislər uşaqları kiçik qərarlara cəlb etməyi məsləhət görür:
-
mağazada daha ucuz alternativ seçmək,
-
“xərcləməsiz həftə sonu” üçün yaradıcılıq etmək,
-
ev büdcəsi üçün kupon hazırlamaq,
-
ev işlərinə kömək etməklə “pay qazanmaq”.
Bu fəaliyyətlər uşaqlarda həm məsuliyyət hissi yaradır, həm də pulun dəyərini öyrədir.
Yaşa Uyğun İqtisadi İzahlar
PBS.org mütəxəssisləri uşaqlara iqtisadiyyatı izah etmək üçün yaş qruplarına uyğun tövsiyələr təqdim edir:
0–4 yaş
Bu yaşda iqtisadi problemləri başa düşmək mümkün deyil. Onlar sadəcə:
-
əlavə sevgi,
-
yaxınlıq,
-
qucaq,
-
sakitlik
tələbatı hiss edirlər. Bu dövrdə emosional dəstək hər şeydən önəmlidir.
5–9 yaş
Bu yaş qrupunda uşaqlar əsas dəyişiklikləri hiss edir, amma məntiqi tam qura bilmirlər. Ona görə izahlar addım-addım və sadə olmalıdır:
“Ana işini itirib, amma yenisini tapmaq üçün çalışır. Ola bilər ki, daha kiçik evə köçək, amma məktəbin, yatağın və oyuncaqların eyni qalacaq.”
10–13 yaş
Böyük uşaqlar artıq xəbərləri izləyir və daha çox məlumatı qəbul etməyə hazırdırlar.
İzahlar:
-
real,
-
amma müsbət tonda olmalıdır.
Məsələn:
“Ölkədə iqtisadi çətinliklər var. Mən vəziyyəti idarə etmək üçün daha çox işləməliyəm, amma biz birlikdəyik və hər şey yoluna düşəcək.”
Nəticə
Uşaqlarla iqtisadiyyat mövzusunda danışmaq çətin görünsə də, düzgün yanaşma bütün prosesi sadələşdirir. Uşaqların:
-
təhlükəsiz hiss etməsi,
-
doğru məlumat alması,
-
maliyyə barədə kiçik də olsa anlayış qazanması
onların psixoloji rahatlığı və gələcək maliyyə davranışları üçün böyük əhəmiyyət daşıyır.
İqtisadiyyat təkcə böyüklərin dərdi deyil — uşaqlar da bu prosesin bir hissəsini hiss edirlər.
Valideynlərin düzgün izahı isə həmin narahatlığı təhlükəsizliyə çevirən körpüdür.