GİRİŞ: Səssizlər danışanda...
Bəzən meşənin içində dayananda elə bil bir nəfəs alırsan – təbiətin öz nəfəsi. Yarpaqların xışıltısı, budaqların küləklə hərəkəti, quşların səsi… Amma heç düşündünüzmü, ağaclar sadəcə yaşıl canlılar deyil, bəlkə də onlar danışır, xəbərdarlıq edir, kömək istəyir, hətta bir-birinə sevgi göstərirlər? Bu, sadəcə şeir deyil – elmi gerçəklikdir.
Bu məqalə sizə ağacların "danışığını", bir-biri ilə kimyəvi və elektrik siqnalları ilə necə əlaqə qurduğunu, meşələrin sosial şəbəkəsi adlandırılan Wood Wide Web sistemini, və insan həyatına necə təsir etdiyini izah edəcək.
1. Ağaclar canlıdır – amma necə canlı?
-
Ağaclar təkcə fotosintez edən varlıqlar deyil.
-
Onların kökləri, gövdə hüceyrələri, yarpaqları və toxumları bir növ "zəka" nümayiş etdirir.
-
Onlar təhlükəyə reaksiya verir, yadda saxlayır, və uyğunlaşırlar.
2. Wood Wide Web – Meşələrin görünməyən interneti
-
1997-ci ildə sintiqiyalı professor Suzanne Simard tərəfindən kəşf edilmişdir.
-
Mantar telləri vasitəsilə ağacların kökləri bir-biri ilə informasiya və qida paylaşır.
-
Bu sistem real internet kimi işləyir: kimyəvi mesajlar, yardım çağırışları, xəbərdarlıqlar.
3. Ağacların dili – siqnallar və mesajlar
-
Kəpənəklərin hücumuna məruz qalan bir ağac, qonşu ağaclara formonlar vasitəsilə "təhlükə var" siqnalı göndərir.
-
Digər ağaclar da toxunmadan, daha acı yarpaqlar çıxarmağa başlayır.
-
Bu reaksiya kimyəvi müdafiə strategiyası adlanır.
4. Ana ağaclar və ailə bağları
-
Bəzi ağaclar min illərlə yaşayır və ətrafındakı cavan ağaclara şəkər və qida göndərir.
-
"Ana ağac" termini elmi aləmdə istifadə olunur – o, cavanları qoruyur.
-
Zədələnmiş ağaclar öz qidalarını başqalarına miras qoyaraq ölür.
5. Elektrik siqnalları – beyinsiz sinirlər
-
Bəli, ağaclar elektrik siqnalları da göndərə bilir.
-
Zərər gördükdə, toxuma boyunca elektrik impulsu yayılır.
-
Bu impuls yaxın ağaclara və kök sisteminə çataraq hazır olun mesajı verir.
6. İnsan və ağacın sirli bağlantısı
-
İnsan meşədə olduqda ürək ritmi yavaşlayır, stress azalır.
-
"Şinrin-yoku" – yaponların "meşə vannası" adlandırdığı terapiya metodu.
-
Ağacların yaydığı fitonsidlər insanın immun sisteminə müsbət təsir edir.
7. Ədəbiyyat və mifologiyada ağaclar
-
Qədim türklər "Tengri" ağacını müqəddəs sayırdılar.
-
Dünya ağacı (Yggdrasil), Quran və Tövratda da ağac simvolları geniş yer tutur.
8. Ağacların qorxuları və yaddaşı varmı?
-
Ağaclar keçmiş təhlükələri yadda saxlayır.
-
Eyni hücuma ikinci dəfə daha güclü cavab verirlər.
-
Stressə girən ağaclar sürətli yarpaq tökür və ya böyüməni dayandırır.
9. Elm haraya gedir? – Gələcəyin meşələri
-
Biomimikriya – elm ağacların bu sistemindən öyrənir: ekoloji smart şəbəkələr, bio-elektrik siqnallar.
-
Gələcəkdə ağaclar və texnologiyalar birləşə bilər – ya da biz ağaclardan daha çox şey öyrənməliyik.
10. Nəticə: Ağaclar danışır – dinləməyə hazırıqmı?
Bəzən sükut ən böyük danışıqdır. Ağacların nə dediyini eşitmək üçün elm yetərlidir, amma qəlb də lazımdır. Onlar bizə nəfəs verirlər, amma eyni zamanda bizdən diqqət, sevgi və qoruma istəyirlər.
Əgər bir gün meşənin içində dayanıb gözlərini yumsan, bəlkə də səninlə danışan bir ağacın səsini eşidəcəksən…
Sonda oxucuya sual:
Sizcə, biz ağacların dilini başa düşə bilsək, dünyada nələr dəyişərdi? Fikirlərinizi şərhlərdə bölüşün.